ოპ-არტი

ოპ-არტი არტი, ანუ ოპტიკური ხელოვნება (optical art) აღნიშნავს მხატვრულ ნამუშევრებს და სხვა ხელოვნების ნიმუშებს, რომლებშიც ოპტიკური ილუზიებია გამოყენებული. ოპ-არტს ასევე გეომეტრიულ აბსტრაქციებს ან მახვილკუთხა აბსტრაქციებს უწოდებენ, თუმცა უფრო სასურველი ტერმინი შემეცნებითი აბსტრაქციაა. ტერმინი „ოპ“ მსგავსია 1960-იანი წლების სხვა პოპულარული მიმდინარეობა პოპ-არტის, თუმცა მსგავსება მხოლოდ სახელშია და არა სტილში.

„ოპტიკური ხელოვნება ხატვის მეთოდია, რომლის მიზანი ურთიერთქმედებაა ილუზიასა და ნახატის სიბრტყეს შორის, შემეცნებასა და ხედვას შორის“[1]. ოპ-არტის ნამუშევრები აბსტრაქტულია და საუკეთესო ნამუშევრების უმრავლესობა შავ-თეთრია. მათი ცქერისას მაყურებელს მოძრაობის, ფარული გამოსახულებების, ვიბრაციის შეგრძნება ეუფლება.

                                    ისტორიული კონტექსტი

არტი ბაუჰაუზის კონსტრუქტივისტული პრაქტიკის ნაყოფია. ეს გერმანული სკოლა, რომელიც ვალტერ გროპიუსმა დააფუძნა, ფორმისა და ფუნქციის ურთიერთქმედებას უსვამდა ხაზს, ანალიზისა და რაციონალურობის ჩარჩოებში. სტუდენტებს უნერგავდნენ ზოგად დიზაინზე ან მთელ კომპოზიციაზე ყურადღების გამახვილებას, ერთ მთლიანში შეკრული ნამუშევრის წარმოსადგენად. 1933 წელს ბაუჰაუზის დახურვის შემდეგ მრავალი მისი წამყვანი ინსტრუქტორი აშშ-ში გაიქცა, სადაც მოძრაობა ჩიკაგოში იკიდებს ფეხს, ხოლო საბოლოოდ კი ბლეკ მაუნტენის კოლეჯში, ეშვილში, ჩრდილოეთი კაროლინა, სადაც ენი და ჯოზეფ ალბერები ჩავიდნენ მასწავლებლად

                                          "ოპ"-ის წარმოშობა

ტერმინი პირველად გამოჩნდა ჟურნალ ტაიმში 1964 წლის ოქტომბერში, თუმცა ნამუშევრები, რომელთაც ამჟამად ოპ-არტს უწოდებენ პირველად რამდენიმე წლით ადრე შეიქმნა. მაგ. ვიქტორ ვაზარელის ნახატი „ზებრები“ (1938) მთლიანად მრუდი შავ-თეთრი ზოლებისგან შედგება, რომლებიც კონტურულ ხაზებში არ არის მოქცეული. შედეგად, ზოლები თითქოს იღვრება ან პირიქით წინ მოიწევს მათ გარშემო კომპოზიციის შავი ფონისგან. ასევე ჯონ მაკჰეილის Dazzle პანელები გამოფენილი 1956 წელს ექსპოზიციაზე This is Tomorrow (ეს არის ხვალინდელი დღე) და მისი Pandora სერია თანამედროვე ხელოვნების ინსტიტუტში 1962 წელს პროტო-ოპ ტენდენციებს ასახავს.


THE RESPONSIVE EYE

1965 წელს ნიუ-იორკის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმში მოეწყო გამოფენა სახელწოდებით „The Responsive Eye“ („დამყოლი თვალი“, კურატორი უილიამ ზაიტცი). აქ გამოფენილი იყო ფართო სპექტრის ნამუშევრები, ფრენკ სტელას მინიმალიზმიდან ალექსანდერ ლიბერმანის ჰაეროვან პლასტიურობამზე, ოპ-არტის მიმდინარეობის ხელოვანთა გვერდით: ვიქტორ ვაზარელი და ბრიჯიტ რაილი. გამოფენის ფოკუსი ხელოვნების შემეცნებითი ასპექტები იყო, რომლებიც მოძრაობის ილუზიისა და ფერთა ურთიერთქმედების შედეგი იყო, რაც ყველაზე მკაფიოდ არნოლდ ალფრედ შმიდტის ნახატზე ჩანს. გამოფენა უზომოდ წარმატებული გახდა საზოგადოებაში, თუმცა მას ნაკლებად სწყალობდა კრიტიკა. კრიტიკოსებმა ოპ-არტი არაფრად ჩააგდეს და მას უბრალოდ თვალის მატყუარა უწოდეს. მიუხედავად ამისა, ოპ-არტის პოპულარობა საზოგადოებაში იზრდებოდა და ამგვარი გამოსახულებები მრავალ კომერციულ კონტექსტშიც იქნა გამოყენებული. ბრიჯიტ რაილიმ ერთ ამერიკულ კომპანიას უჩივლა კიდეც, ამ უკანასკნელის მიერ მისი ერთ-ერთი ნახატის ტანსაცმლის ნაჭრის დიზაინში გამოყენებისთვის, თუმცა უშედეგოდ.

                                 შავ-თეთრისა და ფიგურა-ფონის ურთიერთქმედება

ოპ-არტი აღქმის განცდაა, რომელიც ხედვის ფუნქციებს ემყარება. ეს არიდინამიური ვიზუალური ხელოვნება, დაფუძნებული ფიგურისა და ფონის ურთიერთქმედებაზე, რომელიც ამ ორ სიბრტყეს შორის ინტენსიურ და წინააღმდეგობრივ გარდასახვებს იწვევს. ოპ-არტი ორი ძირითადი გზით იქმნება. პირველი, ყველაზე კარგად ცნობილი მეთოდი, არის ეფექტების შექმნა სხვადასხვა ზომისა და სისქის ხაზების მონაცვლეობით. ეს ნახატები ხშირად შავ-თეთრია ან მონოქრომული. ამგვარია ბრიჯიტ რაილის განთქმული ნახატი „Current“ (დინება, 1964), რომელიც კატალოგის „Responsive Eye“ გარეკანზე იყო გამოსახული. შავი და თეთრი ტალღოვანი ზოლები ერთმანეთთან ახლოსაა მიყვანილი ტილოს ზედაპირზე, რაც იმდენად სასტიკ წინააღმდეგობას ქმნის ფიგურასა და ფონს შორის, რომ მნახველის თვალზე მტკივნეულ განცდას იწვევს. მომდევნო რეაქციით ხაზები გამოსახულებებს ქმნის გარკვეულ ფერებში, იმის მიხედვით თუ როგორ აღიქვამს და ამუშავებს თვალის გუგა სინათლეს. როგორც გოეთეს აქვს აღწერილი მის ტრაქტატში „ფერთა თეორია“, ზღვარზე, სადაც ნათელი და ბნელი ხვდება ერთმანეთს წარმოიქმნება ფერი, ვინაიდან სინათლე და სიბნელე ორი ცენტრალური ძალაა ფერის შექმნისას.

                                                  ფერი

ბრიჯიტ რაილიმ მოგვიანებით შექმნა ნაწარმოებები სრული ფერთა გამით. სხვა მხატვრებიც მუშაობდნენ ფერებში, თუმცა ეს ნამუშევრები ნაკლებად ცნობილია. იოზეფ ალბერსი ასწავლიდა „ფერთა ფუნქციის“ სკოლის ორ ძირითად მიმდევარს იელში 1950-იან წლებში: რიჩარდ ანუსკევიჩსა და იულიან სტანზაკს. ხშირად, ფერად ნამუშევრებში ფიგურისა და ფონის მოძრაობის მსგავსი პრობლემები დომინირებს, თუმცა მათში დამატებითი ელემენტი ფერთა კონტრასტია, რასაც განსხვავებული ეფექტი აქვს თვალზე. ანუსკევიჩი ამ ტიპის მხატვრობის კარგი მაგალითია. მის ნახატთა სერიაში „ტაძარი“, მაგალითად, ორი ძლიერ კონტრასტული ფერის დაპირისპირება იწვევს სიღრმის შეგრძნებას წარმოსახვით სამგანზომილებიან სივრცეში, იმდენად, რომ თითქოს ეს არქიტექტურული ფორმა მაყურებლის სივრცეში იჭრება. აქვე აღსანიშნავია, მიუხედავად იმისა, რომ რაილიმ საერთაშორისო წარმატებას მიაღწია, ფაქტია, რომ ის საკუთარ ნამუშევრებს იგონებს, მაგრამ თავად არ არსულებს მათ.

სტანცზაკის კომპოზიციები ყველაზე კომპლექსურია ფერთა ფუნქციის პრაქტიკოსთა შორის. ალბერსის ფუნდამენტური ნაშრომის „ფერთა ურთიერთქმედება“ გავლენით სტანცზაკი ღრმად იკვლევს ფერთა ზეგავლენის პრინციპებს. „სტანცზაკმა ფერებითა და გეომეტრიით სხვადასხვა სივრცული განცდები შექმნა; ამ უკანასკნელზე [გეომეტრია] გაცილებით ადვილია საუბარი, ფერს კი არ აქვს მარტივი სისტემატიზებული ექვივალენტი... სტანცზაკის ნიჭი ფენების შექმნაშია. ის გამჭვირვალე ორნამენტს ორნამეტზე ისე ალაგებს, რომ თქვენ მათში მონოქრომულ ეკრანებს ხედავთ, და ყოველი მათგანი იკეცება, თითქოს ისინი მოძრავია.“

                                          გამოფენები

ოპ-არტის ნამუშევრების ვრცელი გამოფენა ჩატარდა სტრასბურგში 2005 წელს (L'oeil Moteur), კიდევ ერთი — ფრანკფურტის შირნ კუნსტჰალეში 2007 წლის თებერვალ-მაისში. კოლუმბუსის ხელოვნების მუზეუმი, ოჰაიო, ოპ-არტის პირველ უდიდეს რეტროსპექტივას აწყობს აშშ-ში ბოლო 25 წლის განმავლობაში, სახელწოდებით „ოპტიკური ნერვი: 1960-იანი წლების შემეცნებითი ხელოვნება“ 2007 წლის თებერვალ-ივნისში. პრატის ხელოვნების ინსტიტუტმაც ასევე უმასპინძლა ოპ-არტის გამოფენას 2007 წლის გაზაფხულზე. პარალელურად ბრიჯიტ რაილის რამდენიმე საერთაშორისო გამოფენა ჰქონდა ბოლო წლებში (დია ცენტრი, ნიუ-იორკი, 2000; ტეიტ-ბრიტანეთი, ლონდონი, 2003; თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი, სიდნეი, 2004).


                                               ფოტოგრაფიული ოპ-არტი

მიუხედავად მზარდი პოპულარობისა ფოტოფრაგები შედარებით ნაკლები ენთუზიაზმით ეკიდებიან ოპ-არტს. მაშინ როდესაც მხატვრები ვიქტორ ვაზარელი და ბრიჯიტ რაილი დიდი რაოდენობით ნამუშევრებს ქმნიან, იგივე ითქმის კომპიუტერულ გრაფიკაზეც. შესაძლოა ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი ამისა იყოს მსგავსი ეფექტის მომხდენი ბუნებრივი ობიექტის მოძებნა. თუმცა, ყველაზე ნაყოფიერი ამ მხრივ ლასლო მოჰოი-ნადი და ნოორალი ჰირანი არიან

ძონგის არქიტექტურა

ძონგის არქიტექტურა ციხესიმაგრეთა არქიტექტურის გამორჩეული ტიპია, რომელიც დამახასიათებელია ყოფილი და დღევანდელი ჰიმალაის ბუდისტური სამეფოებისთვის, მათ შორის განსაკუთრებით ბჰუტანში.

არქიტექტურა სტილით მასიურია კოშკებიანი გარე კედლებით, რომელიც გარს ერტყმის ეზოებს, ტაძრებს, ადმინისტრაციულ შენობებსა და ბერთა საცხოვრებლებს. დამახასიათებელი ნიშნებია:

მაღალი შიგნით დაქანებული თეთრად შეღებილი აგურისა და ქვის კედლები, კედლის ქვემო ნაწილში მწირი ფანჯრებით. 
კედლების თავთან შემოვლებული წითელი ზოლი (შესაძლოა დიდი ოქროსფერი წრეებით აქცენტირებული). 
ჩინური სტილის გაშლილი სახურავები ციხის შიგა ტაძრების თავზე. 
მასიური შესასვლელი კარიბჭე ხისა და რკინისგან შეკრული. 
შიდა ეზოები და ტაძრები თვალისმომჭრელ ფერებში გადაჭრილი ბუდისტურ-თემებიანი ხელოვნების მოტივებით. 
ელ-პასოს ტეხასის უნივერსიტეტის კამპუსის არქიტექტურა ძონგის სტილის იშვიათი ნიმუშია ჰიმალაის ფარგლებს გარეთ.

                                         ფუნქცია

ძონგების დანიშნულება რეგიონის რელიგიური, სამხედრო, ადმინისტრაციული და სოციალური ცენტრის როლი იყო. ისინი ხშირად ყოველწლიური ცეჩუს ან რელიგიური ფესტივალის გამართვის ადგილია. ოთახები ძონგის შიგნით ტიპიურად ნახევრად ადმინისტრაციული (მაგ. პენლოპის ან მმართველის ოფისი), და ნახევრად რელიგიური დანიშნულებისაა, ძირითადად ბერების საკნებით. ამგვარი გაყოფა ადმინისტრაციულსა და რელიგიურ ფუნქციებს შორის გამოხატავს ძალაუფლების იდეალიზებულ გაორებას რელიგიასა და მთავრობის ადმინისტრაციულ ორგანოებს შორის.

                                           ადგილმდებარეობა

ბჰუტანის ძონგის არქიტექტურამ ზენიტს 1600-იან წლებში მიაღწია უმაღლესი ლამა შაბდრუნგ ნგავანგ ნამგიალის ლიდერობის პერიოდში. შაბდრუნგი სპირიტუალურ გამოცხადებებსა და მინიშნებებს ეყრდნობოდა ძონგებისთვის ადგილმდებარეობის შერჩევისას. თანამედროვე სამხედრო სტრატეგთა თვალსაზრისით ძონგები, როგორც წესი, თავდაცვის ციხესიმაგრეთა ფუნქციისთვის საკმაოდ ოპტიმალურად არის განლაგებული. მაგ. ვანგდუ ფოდრანგის ძონგი მთის შვერილზეა აღმართული, რომელიც მდინარეების პუნა ჩუსა და ტანგ ჩუს შესართავს გადაჰყურებს, რითაც ადვილად აღკვეთდა სამხრეთელ დამპყრობთა მცდელობას მდინარე გამოეყენებინათ უბილიკო ფერდობების გვერდის ავლით შუაგულ ჰიმალაებზე ცენტრალურ ბჰუტანში შემოსვლისას. დრუკგიელის ძონგი პაროს ხეობის თავში იცავს ტრადიციულ ტიბეტზე თავდასხმის შემოსასვლელს მაღალი ჰიმალაების უღელტეხილებზე.

ძონგები ხშირად მთის წვერზე ან შვერილზე შენდებოდა. თუ ძონგი ხეობის ფერდობის კედელთან შენდებოდა, ამ შემთხვევაში უფრო მცირე ძონგი ასევე აღიმართებოდა ფერდობის თავთან მთავარი ძონგის გასწვრივ, რათა ფედრობი თავდამსხმელებისგან დაეცვათ. პუნახას ძონგი გამორჩეულია იმით, რომ ის შედარებით ბრტყელ ზედაპირზეა ნაგები მო ჩუ და პო ჩუ მდინარეების შესართავთან. მდინარეები ძონგს სამი მხრიდან ერტყმის, რაც მას თავდამსხმელთაგან იცავს. თუმცა ამგვარი განლაგება არც თუ ისე უხიფათო გამოდგა — 1994 წელს დინებიდან აღმა 90 კმ-ში ყინულოვანი ტბის წყალმა მისი ყინულის კაშხალი გახეთქა, რამაც პო ჩუს მასიური წყალდიდობა გამოიწვია, დააზიანა რა თავად ძონგი და იქ მყოფი მრავალი ადამიანი.


                                               მშენებლობა

ტრადიციით ძონგი რაიმე სახის არქიტექტურული გეგმის გარეშე იგებოდა. ნაცვლად, მშენებლობა მიმდინარეობს უმაღლესი ლამას დირექციით, რომელიც ყოველ განოზომილებას სპირიტუალური აღმაფრენის საშუალებით ადგენდა.

ისტორიულად ძონგები შენდებოდა ე.წ. დავალებული მუშახელით - რეგიონში ყოველ ოჯახზე ბეგარის სახით დაწესებული შრომის სახით. ამ ვალდებულების თანახმა ყოველ ოჯახს უნდა მოეწოდებინა მუშათა დათქმული რაოდენობა რამდენიმე თვით ძონგის მშენებლობის პერიოდში.


                                         ძონგი თანამედროვე არქიტექტურაში

დიდი ზომის თანამედროვე შენობები ბჰუტანში ხშირად ძონგის არქიტექტურის გარე მახასიათებლებს იყენებს, თუმცა თანამედროვე ტექნიკის მეშვეობით (როგორიცაა ბეტონის კარკასი).

ტეხასის უნივერსიტეტის კამპუსის არქიტექტურა ელ-პასოში იშვიათი ნიმუშია ძონგის სტილის გამოყენების ჰიმალაის გარეთ. კამპუსის თავდაპირველი ფაზის პროექტი ელ-პასოელ არიქტექტორ ჰენრი ტროსტს ეკუთვნის. გვიანდელი ფაზებიც იმავე სტილშია გადაწყვეტილი.

                                           თანამედროვე კვლევები

ბჰუტანელი მკვლევარის ს.ტ. დორჯის ბოლო კვლევები მიუთითებს, რომ თავდაპირველი "ძონგის მოდელი" სიმტოხას ძონგი არ უნდა ყოფილიყო, როგორც ეს ადრე სწამდათ, არამედ დობჯი ძონგი, რომელიც 1531 წელს აიგო 6000 მეტრის სიმაღლეზე ზღვის დონიდან კლდეზე, რომელიც ვანგჩუს მდინარის ხეობას გადმოჰყურებს. სხვა თავდაცვითი მნიშვნელობის ძონგებისგნა განსხვავებით დობჯის ძონგი რელიგიური დანიშნულების უნდა ყოფილიყო, ადგილას, სადაც ნგავანგ ჩოგიელი "...მიიყვანა წყაროს წყალმა, რომელიც სათავეს ჯეტსუნ მილარეპას გვირგვინს ქვეშ იღებდა დრუკ რალუნგში, ბჰუტანში დრკპაკაგიუს სწავლებისთვის ცენტრის დაარსებისთვის შესაბამისი ადგილის ძიების დროს".





                                     

არქიტექტურა

არქიტექტურა (ბერძნ. αρχή — დაწყება, τέχνη — ხელოსნობა; „ვიწყებ ხელოსნობას“) — შენობა-ნაგებობათა დაპროექტებისა და დიზაინის ხელოვნება და მეცნიერება. უფრო ვრცელი გაგებით არქიტექტურა ასევე მოიცავს მთელი სამშენებლო კომპლექსისა და მისი გარემოს დიზაინს, ანუ მაკრო დონიდან — ურბანული დაგეგმარება, ურბანული დიზაინი და პანორამული არქიტექტურა, მიკრო დონემდე — ინტერიერისა და ავეჯის შექმნის ჩათვლით. არქიტექტურული დიზაინი ითვალისწინებს, როგორც მშენებლისთვის ღირებულებასა და საინჟინრო თვალსაზრისით მართებულობას, ასევე მომხმარებლისთვის ფუნქციონალურ და ესთეტიურ მნიშვნელობას.

კრაისლერ ბილდინგი

კრაისლერ ბილდინგი (Chrysler Building, კრაისლერის შენობა) 319 მ (1048 ფუტი) სიმაღლის არტ-დეკოს სტილის ცათამბჯენი მდებარეობს ისტ-საიდ მანჰეტენზე 42-ე ქუიჩისა და ლექსინგტონის ავენიუს გადაკვეთაზე. თავდაპირველად აგებულ იქნა კრაისლერის კორპორაციისთვის, თუმცა ამჟამად შენობა TMW Real Estate (75%) და Tishman Speyer Properties (25%) საკუთრებაშია. კრაისლერ ბილდინგი პირველი ნაგებობა იყო მსოფლიოში რომელმაც 1000 ფუტის სიმაღლეს გადააჭარბა. დასრულდა რა 1930 წელს, შენობა მყისვე გახდა ქალაქ ნიუ-იორკის სიმბოლო.

                                       ისტორია

შენობის პროექტი ეკუთვნის უილიამ ვან ალენს, რომელიც უილიამ რეინოლდსის შეკვეთით შესრულდა. პროექტი შემდგომში უოლტერ კრაისლერმა შეიძინა საკუთარი კომპანიის შტაბ-ბინისთვის.

შენობის აგების პერიოდში ნიუ-იორკის მშენებლები ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ მსოფლიოში უდიდესი ცათამბჯენის შექმნაში. კრაისლერ ბილდინგის მშენებლობა მიმდინარეობდა განუმეორებელი სისწრაფით - 4 სართული კვირაში - და მასზე არცერთი მშენებელი-მუშა არ დაღუპულა. დასრულებამდე ცოტა ხნით ადრე შენობა სიმაღლით კრეიგ სევერანსის უოლ სტრიტზე მდებარე ცათამბჯენს გაუტოლდა; ამ ფაქტით აღშფოთებულმა ბატონმა სევერანსმა საკუთარ შენობას სასწრაფოდ დაამატა ორი ფუტი (60 სმ) სიმაღლეში, მსოფლიოს უმაღლესი შენობის ტიტულის მოსაპოვებლად (ეს ტერმინი გამორიცხავს ისეთ ნაგებობებს, როგორიცაა ეიფელის კოშკი).

თუმცა ბატონ ვან ალენს საიდუმლოდ უკვე ჰქონდა აღებული ნებართვა კრაისლერზე 125 ფუტი (38.1 მ) სიმაღლის ქიმის დასამონტაჟებლად, რომელსაც ასევე კონსპირაციულად ამავე შენობის შიგნით აწყობდნენ. ქიმი, რომელიც "ნიროსტას" უჟანგავი ლითონისა იყო, შენობის თავზე აღმართეს 1929 წლის 23 ოქტომბერს, რამაც კრაისლერ ბილდინგი არა მხოლოდ მსოფლიოს უმაღლესი შენობა, არამედ მსოფლიოს უმაღლესი ნაგებობა გახადა. ვან ალენი და კრაისლერი ამ ტიტულით მხოლოდ ერთი წელიღა ამაყობდნენ, ვინაიდან სწორედ ამ პერიოდში დასრულდა მშენებლობა ემპაია სტეიტ ბილდინგზე. ამ ფაქტით განაწყენებულმა ბატონმა კრაისლერმა ვან ალენს გასამრჯელოს გადახდაზე უარი განუცხადა. კრაისლერ ბილდინგი საზოგადოებისთვის 1930 წლის 27 მაისს გაიხსნა.


                                        არქიტექტურა

კრაისლერ ბილდინგი ამერიკული არტ-დეკო სტილის თვალსაჩინო ნიმუშია, ხოლო ცათამბჯენის კოშკის ოვალური ორნამენტები იმდროინდელი კრაისლერის ავტომობილების საბურავების სახურავის იმიტაციაა. შენობას მიიჩნევენ ნიუ-იორკის არტ-დეკოს პერიოდის არქიტექტურის საუკეთესო ნიმუშად, რაც თავისთავად ითვლება ერთ-ერთ ულამაზეს პერიოდად ქალაქის არქიტექტურულ განვითარებაში.

შენობის ვესტიბიული ისევე ელეგანტურია, როგორც თავად შენობა. გახსნის პირველ წლებში შენობის ბოლო სართულზე საზოგადოებისთვის პანორამული გალერეა მდებარეობდა, რომელიც მოგვიანებით რესტორნად გადაკეთდა, თუმცა ვერცერთმა მათგანმა ფინანსურად თავის შენახვა ვერ შეძლო დიდი დეპრესიის პერიოდში და ყოფილი პანორამული გალერეა კერძო კლუბად გადაკეთდა. შენობის ბოლო სართულები ვიწროა, დაქანებული დაბალი ჭერით და პროექტით გათვალისწინებული იყო რადიოს სამაუწყებლო ტექნიკის და სხვა ელექტრო-მექნიკური მოწყობილობის განსათავსებლად.

კრაისლერ ბილდინგი მის თანამედროვე კრიტიკოსთა მიერ უარყოფითად იქნა აღქმული ე.წ. "ფრივოლური" დეკორაციებისთვის, რაც იმჟამინდელი მკაცრი ფუნქციონალური მოდერნიზმიდან გადახრას წარმოადგენდა. თუმცა საზოგადოებისთვის ის სწრაფად გახდა ქალაქის ერთ-ერთი უსაყვარლესი სიმბოლო. დროთა განმავლობასი ის 1920-იანი წლების არქიტექტურული ექსპრესიის ბუმის, რომელიც 1929 წლის დეპრესიით დასრულდა, საუკეთესო ნიმუშად შერაცხეს. შენობა დღემდე ნიუ-ორკელების რჩეულად რჩება. 2005 წლის ზაფხულში არქიტექტორთა, მშენებლეთა, კრიტიკოსთა, ინჟინერთა, ისტორიკოსთა და სხვათა შორის წარმოებული გამოკითხვის შედეგად, რომელიც მიზნად ისახავდა ნიუ-იორკის 25 ცათამბჯენიდან 10 საუკეთესოს შერჩევას, კრაისლერ ბილდინგი პირველ ადგილზე დასახელდა გამოკითხულთა 90% მიერ.

კომიქსი

კომიქსი ვიზუალური ხელოვნების ფორმაა, რომელიც შედგება გამოსახულებებისა და ტექსტის (დიალოგური ბუშტების ან ტიტრების სახით) კომბინაციისაგან. თავდაპირველად გამოიყენებოდა კარიკატურების ილუსტრაციისთვის და გასართობად სასაცილო და ტრივიალური ისტორიებით, თუმცა დროთა განმავლობაში ის განვითარდა და ლიტერატურულ ფორმად იქცა მრავალი სუბჟანრებით.

ყველაზე ძვირადღირებული ნახატები

მსოფლიოს ყველაზე ცნობილი ფერწერული ტილოები მუზეუმების მფლობელობაშია, და ისინი თავდაპირველად შეძენის შემდეგ იშვიათად იყიდება. ეს ტილოები, როგორც წესი, მხატვრულად ფასდაუდებელია. თუ რაიმე მიზეზის გამო ისეთი ფერწერული ტილო, როგორიცაა "მონა ლიზა", გასაყიდად გამოტანილ იქნა, ის უეჭველად ყველაზე მაღალ ფასში გაიყიდებოდა, ვინემ რომელიმე ქვემოთ მოყვანილი ნახატი.

გინესის რეკორდების წიგნში "მონა ლიზას" უმაღლესი სადაზღვევო ღირებულება აქვს, რომელიც კი მიცემულა რომელიმე ნახატისთვის ხელოვნების ისტორიაში. ის შეფასებულ იქნა $100 მილიონად 1962 წლის 14 დეკემბერს სანამ მას აშშ-ში საგამოფენო ტურით გაიტანდნენ. ინფლაციის გათვალისწინებით 2004 წელს ეს თანხა $626.821.192,00 ექვივალენტური იქნებოდა. ლუვრმა გადაწყვიტა გაყიდვის ნაცვლად თანხა ნახატის დაცვის სისტემაში დაებანდებინა.

ბენდეის წერტილები

ბენდეის წერტილები (Benday Dots) — პოინტილიზმის მსგავსი ბეჭდვის პროცესი, რომელსაც სახელი ილუსტრატორი ბენჯამინ (ბენ) დეის გამო ეწოდა. ეფექტზე, ფერსა და სასურველ ოპტიკურ ილუზიაზე დაყრდნობით, მცირე შეფერადებული წერტილები ერთმანეთთან ახლო, შორი-შორს ან ერთმანეთზე იხატება. მაგენტას წერტილები, მაგალითისთვის, შორიშორს ჯდება ვარდისფერის მისაღებად. 1950-იან და 60-იან წლებში კომიქსების წიგნები ბენდეის წერტილებს იყენებდა ოთხი ძირითადი ფერისგან (ცისფერი, წითელი, ყვითელი და შავი) სხვადასხვა შეფერილობისა და ტონის მისაღებად იაფი ხერხებით.

ბენდეის წერტილების გამოყენება პიკს აღწევს ამერიკელი მხატვარი როი ლიხტენშტეინის დროს, რომელმაც ეს წერტილები მის ნამუშევრებში და სკულტურებში უზომოდ გაზარდა. ბენდეის წერტილების მთავარი დამახასიათებელი თვისებაა ერთნაირი ზომა და დისტრიბუცია სპეციფიურ არეებში. ამგვარი წერტილების ნახატზე გადასატანად მხატვარს სჭირდება გამჭვირვალე გადასატანი ფურცლის დადება. ამგვარი ფურცლები დიდი რაოდენობით იყოდებოდა სხვადასხვა ზომისა და სიხშირის წერტილებით, რაც მხატვარს სამუშაოდ მრავალფეროვანი ტონალობის გამოყენების საშუალებას აძლევდა. გადასატანი მასალა იჭრებოდა სასურველი ტონალური არის ფორმით - მაგ. ჩრდილი ან ფონი და ზედაპირი და ეკვრებოდა ნახატის დანიშნულ ადგილს სამხატვრო დანით. ბეჭდვისას ფოტოგრაფიული რეპროდუქციის წარმოებისას ბენდეის გადამტანით მონიშნული არე ქმნიდა სასურველ ტონალურ შეფერილობას საბეჭდ პლატაზე.

სურათი

სურათი, ფერწერული ნაწარმოები. დამოუკიდებელი მხატვრული მნიშვნელობის, დამთავრებული ხასიათის მქონე ნახატი. სურათის შემადგენელი ნაქელებია: საფუძველი (ტილო, ხე ან ლითონის დაფა, მუყაო, ქაღალდი), გრუნტი და ფერადოვანი ფენა. სურათი დაზგური ხელოვნების ერთ-ერთი ტიპური სახეობაა.


ა სეკო

ა სეკო (იტალ. a secco - მშრალზე), კედლის მხატვრობის ერთგვარი ტექნიკა. ფრესკისგან განსხვავებით ა სეკოს ხერხით ფერწერა შემშრალ ბათქაშზე ხდება მცენარეულ წებოში ან კვერცხში (იშვიათად კირში) გაზავებული საღებავებით.

ენკაუსტიკა

ენკაუსტიკა (ბერძნ. enkaustuke - ამოვწვავ), ცვილოვანი საღებავით ხატვა ვიწრო მნიშვნელობით, გაცხელებული მასალით წერის წესით, შესრულებული ცვილოვანი ფერწერა. ამ ტექნიკით შესრულებულ ძეგლთაგან აღსანიშნავია VI-VII საუკუნეების ანჩისხატის მაცხოვრის გამოსახულება, რომელიც რესტავრირებულია გვიან საუკუნეებში; წილკნის ღვთისმშობლის ხატი (IX ს.)      

ვალიორი

ვალიორი (ფრანგ. Valeur), ფერწერასა და გრაფიკაში ტონის სხვადასხვა ელფერი, ან შუქისა და ჩრდილის თანამიმდევრული გრადაცია ერთი რომელიმე ფერის ფარგლებში. ვალიორული გრადაციის სისტემატური გამოყენების შედეგად საგნები ჰაერსა და სინათლესთან კავშირში გამოიხატება, ფერთა ერთიერთდამოკიდებულება და გადასვლებიც უფრო იხვეწება და საერთო კოლორიტიც ღრმა და მდიდრული ხდება (დ. ველასკესის, ი. ვერმეერის, ჟ. ბ. შარდენის, კ. კოროს და სხვა ფერწერული ნაწარმოებები).

ნატურმორტი

ნატურმორტი (ფრანგ. nature morte - მკვდარი ბუნება), კომპოზიცია (მხატვრობასა და ფოტოგრაფიაში), რომელზეც უსულო საგნებია ასახული. ტერმინი გაჩნდა XVII საუკუნის დასასრულს. მანამდე გამოიყენებოდა ჯოვანი ვერზარის მიერ შემოტანილი ტერმინი cose naturali. 1650 წელს ჰოლანდიაში გაჩნდა ტერმინი stilleven, რომელიც გერმანულში გადავიდა სიტყვად stilleben, ინგლისურში კი - still-life -წყნარი ცხოვრება. ესპანეთში ნატურმორტის ნარანიშნავად იხმარება ტერმინი bodegones.


ფერწერა

ფერწერა, სახვითი ხელოვნების სახეობა, სადაც მხატვრის შემოქმედებითი დამოკიდებულება საზოგადოებრივი და ბუნებრივი მოვლენებისადმი საღებავების მეშვეობით რაიმე ზედაპირზე გადმოიცემა სახიერად.

ფერწერა იყოფა შემდეგ ქვესახეებად: მონუმენტური ფერწერა, კედლის ფერწერა, დეკორატიული ფერწერა, დაზგური ფერწერა და მინიატურული ფერწერა.

გამოსასახი საგნებისა და მოვლენების მიხედვით ფერწერა იყოფა ჟანრებად, რომელთაგან მთავარია: ისტორიული ფერწერა, ყოფითი ფერწერა, ბატალური ფერწერა, ანიმალისტური ფერწერა და პორტრეტი.

ზეთით ფერწერა

ზეთით ფერწერა, ფერწერის სახეობა, ზეთის საღებავებით ხატვა. ზეთის საღებავებით ხატავენ უმთავრესად ტილოზე, აგრეთვე მუყაოზე, ხეზე, ლითონზე, საგანგებოდ მომზადებულ შელესილ კედელზე (მონუმენტური ფერწერა). სხვა საღებავებთან შედარებით ზეთის საღებავები ქმნიან მოცულობისა და პერსპექტივის კარგ ილუზიას, ტონის სიღრმეს, ფერების სიმდიდრეს. მონასმები შეიძლება იყოს გაუმჭვირვალი, გამჭირვალე, რელიეფური და გლუვი. XIX საუკუნამდე ზეთით ფერწერა ლაქშერეული საღებავის რამდენიმე ფენად დადებისა და შემდეგ სურათის ზედაპირის გალაქების ტექნიკას ემყარებოდა. XIX საუკუნიდან ზეთის საღებავებით ხატავენ უმთავრესად ალა პრიმას ტექნიკით (სურათის ან მისი ფრაგმენტის დახატვა ერთ სეანსზე). XV საუკუნის I მესამედში ზეთით ფერწერა ფართოდ იყო გავრცელებული დაზგულ ფერწერაში. იან ვან ეიკმა დახვეწა ზეთით ფერწერის ტექნიკა, რამაც ხელი შეუწყო მის შემდგომ განვითარებას. XVI საუკუნიდან ეს ტექნიკა წამყვანია ფერწერაში.

მოხეტიალე ნიღბის მეთოდი

მოხეტიალე ნიღბის მეთოდი, კომბინირებული კინოგადაღების მეთოდი, რომლის გამოყენების დროს ფილმის ყოველი კადრის გამოსახულების ნაწილ-ნაწილ შედგენა ხდება სპეციალური (სანიღბე) კინოფირის მეშვეობით. ჩვეულებრივ და სანიღბე კინოფირებზე ერთდროული გადაღების შემდეგ უკანასკნელის გამჟღავნებით ღებულობენ მოძრავი მსახიობის ან რომელიმე ობიექტის გაუმჭვირ სილუეტს (მოხეტიალე ნიღაბს). შემდგომ სანიღბე კინოფირს ისეთნაირად დაადებენ ზემოდან გაუმჟღავნებელ ჩვეულებრივ კინოფირს, რომ მსახიობის სილუეტურ და ნეგაფიური გამოსახულებები ერთმანეთს დაემთხვეს, და განმეორებით იღებენ გასათამაშებელი სცენის სასურველ ფონს.

ოქროს ჟოლოს დაჯილდოება

ოქროს ჟოლოს ჯილდო (ინგლ. Golden Raspberry Awards) არის ამერიკული დაჯილდოება, რომელიც ავლენს ყველაზე ცუდ ფილმს, მსახიობს, სცენარს, რეჟისორს, კომპოზიტორს. პირველი დაჯილდოების ცერემონიალი გაიმართა 1981 წელს.                            

                                          კატეგორიები

ოქროს ჟოლოს ჯილდოს ოფიციალური კატეგორიები:

ყველაზე ცუდი ფილმი 
ყველაზე ცუდი რეჟისორი 
ყველაზე ცუდი მსახიობი კაცი 
ყველაზე ცუდი მსახიობი ქალი 
ყველაზე ცუდი მეორეხარისხოვანი მსახიობი კაცი 
ყველაზე ცუდი მეორეხარისხოვანი მსახიობი ქალი 
ყველაზე ცუდი მონტაჟი 
ყველაზე ცუდი გადაღება 
ყველაზე ცუდი Prequel ან Sequel 
ყველაზე ცუდი რიმეიკი 
ყველაზე ცუდი ახალი ვარსკვლავი 
ყველაზე ცუდი ორიგინალური სიმღერა 
ყველაზე ცუდი for Family Entertainment 
ყველაზე ცუდი for a Horror Movie 

ოქროს ლომი

ოქროს ლომი (იტალ.: Leone d'Oro) — ვენეციის კინოფესტივალის ბიენალეს უმაღლესი პრემია. დაწესდა 1949 წელს საორგანიზაციო კომიტეტის მიერ და ამჟამად კინოინდუსტრიაში ყველაზე პრესტიჟულ პრემიად ითვლება. 1970 წელს, შემოიღეს მეორე ოქროს ლომი, ეს საპატიო ჯილდოა მათთვის, ვინც მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა კინემატოგრაფიაში.

პრემია პირველად 1949 წელს "წმინდა მარკოზის ოქროს ლომის" სახით დაწესდა. მანამდე ამ პრემიის ექვივალენტი იყო "გრან პრემიო ინტერნაციონალე დი ვენეცია" (ვენეციის საერთაშორისო გრან-პრი), რომელიც 1947-48 წლებში გაიცა. უფრო ადრე, 1934-42 წლებში საუკეთესო იტალიური და საუკეთესო უცხოური ფილმისთვის "კოპა მუსოლინი" (მუსოლინის თასი) გაიცემოდა.

1969-79 წლებში ოქროს ლომი არ გაცემულა. ბიენალეს ოფიციალური ვებგვერდის თანახმად, ეს იყო 1968 წელს ამ ჯილდოს რადიკალურად ექსპერიმენტული ფილმისთვის "Die Artisten in der Zirkuskuppel: Ratlos" გაცემის შედეგი, რასაც დიდი სკანდალი მოჰყვა პრესაში და კინოკრიტიკოსთა წრეებში.

ევროპის კინემატოგრაფიული ჯილდო

ევროპის კინემატოგრაფიული ჯილდო (ინგლ. European Film Awards) — ყველაზე პრესტიჟული პანევროპული კინემატოგრაფიული პრემია. ემსგავსება რა ამერიკის კინოაკადემიის "ოსკარს", ევროპის შესაბამის ჯილდოს ლაურეატებს ევროპის კინოაკადემია არჩევს. ამ მხრივ მას ხშირად ევროპულ ოსკარსაც უწოდებენ. ამ ჯილდოს მხოლოდ ევროპულ კინოფილმებს და ევროპელ რეჟისორებსა და მსახიობებს ანიჭებენ.

1988 წელს მისი დაარსებიდან ეს ჯილდო ერთობ პოპულარული გახდა, თუმცა მისი მნიშვნელობა და პრესტიჟი 1990-იანი წლების ბოლოსკენ გარკვეულწილად დაეცა. XXI საუკუნის დასაწყისში ეს ჯილდო განახლებული ინტერესის ცენტრში მოექცა. მასპინძელი ქალაქი ყოველწლიურად იცვლება. ბერლინი დაჯილდოების ცერემონიას მასპინძლობს ყოველ მეორე წელიწადს, დანარჩენი ევროპული ქალაქები კი შუალედურად მონაცვლეობენ. 2006 წელს დაჯილდოება ვარშავაში ჩატარდა. ჯილდოები გაიცემა 10 კატეგორიაში, რომელთა შორის ყველაზე მნიშვნელოვანია "წლის კინოფილმი".

ბრიტანეთის სატელევიზიო და კინო ხელოვნების აკადემია

ბრიტანეთის სატელევიზიო და კინო ხელოვნების აკადემია (ინგლ. British Academy of Film and Television Arts ან უბრალოდ BAFTA) — ბრიტანული პრემია, რომელიც აწესებს ჯილდოებას 1947 წლიდან ფილმების, ტელევიზიისა და ვიდეო თამაშებისთვის.

სეზარი

სეზარი, ფრანგული კინოპრემიაა. 1975 წელს ჟორჟ კრავენმა დააარსა კინოხელოვნებისა და ტექნიკის აკადემია, რომლის მიზანი იყო კინემატოგრაფიაში მოღვაწე გამოჩენილი პირების დაჯილდოება, რათა ამერიკულ ოსკარს ფრანგული ანალოგი გასჩენოდა. 1976 წლის 3 აპრილს გაიმართა სეზარის გადაცემის პირველ ცერემონიალი, რომელსაც ჟან გაბენი თავმჯდომარეობდა. სახელწოდება მომდინარეობს მოქანდაკე სეზარ ბალდაჩინისაგან. ეს უკანასკნელი ავტორია იმ ქანდაკებისა, რომელსაც გამარჯვებულებს გადასცემენ. სეზარის გადაცემის ცერემონიალი იმართება პარიზში, შატელეს თეატრში, თებერვლის თვეში.

ოსკარი

ოსკარი — კინემატოგრაფიულ ხელოვნებათა და მეცნიერებათა აკადემიის პრემია (Academy Awards). სახელწოდება ოსკარი აღებულია იმ პატარა ქანდაკებისგან, რომელსაც ლაურეატებს გადასცემენ.

                                           ისტორია

1929 წლიდან მოყოლებული პრემია გადაეცემა ყოველწლიურად ამერიკის შეერთებულ შტატებში გამოსულ საუკეთესო ფილმებსა და სხვადასხვა კატეგორიაში მოღვაწე კინოხელოვანებს.

ცერემონია ორგანიზებულია პროფესიოული ასოციაციის მიერ, რომლის სახელწოდებაა Academy of Motion Picture Arts and Sciences (კინემატოგრაფიულ ხელოვნებათა და მეცნიერებათა აკადემია).

ერთი ფილმის მიერ აღებული ოსკარების ყველაზე დიდი რაოდენობაა 11. ეს რეკორდი სამმა ფილმმა მოხსნა:

ბენ-ჰური, 1959. 
ტიტანიკი, 1997. 
ბეჭდების მბრძანებელი, 2006. 
თუმცა "ბენ–ჰურის" რეკორდი ფილმმა "ტიტანიკი" მაინც ვერ გაიმეორა, რადგან მთავარი როლის შემსრულებლებს კინოაკადემიის უმაღლესი ჯილდო არ მიუღიათ. იუდა ბენ–ჰურის როლის შემსრულებელმა – ჩარლტონ ჰესტონმა (ასევე მონაწილეობს ფილმში "ათი მცნება".)1959 წელს კინოკრიტიკოსთა გადაწყვეტილებით, ჯეკ ლემონი "ოსკარის" გარეშე დატოვა, რომელმაც არაჩვეულებრივი სახე შექმნა ფილმში "ჯაზში მხოლოდ ქალიშვილები არიან"(რეჟ.:ბილი უაილდერი)(ამ სახელწოდებით იცნობენ ფილმს "სხეულის სიმხურვალე" ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნების მოქალაქეები. იმ დროს ცენზურა ფილმის სახელწოდებაზეც ვრცელდებოდა.)

ქანდაკებამ, რომელსაც ცერემონიალზე გადასცემენ, სახელწოდება მიიღო აკადემიის ერთ-ერთი წევრის, მარგარეტ ჰერიკისაგან, რომელმაც მიიჩნია, რომ იგი ძალიან ჰგავდა ბიძამის ოსკარს. ქანდაკება გაკეთებულია ბრიტანიუმისაგან და მოოქროვილია. მისი დიზაინერია სედრიკ გიბონი.


                                  ყველაზე უღირსი ოსკაროსანი ფილმები

ყველაზე პრესტიჯული პრემიის, ოსკარის ირგვლივ ყოველთვის არის მითქმა-მოთქმა, რასაც თან ახლავს სკანდალური სიტუაციები და სტატიები. ნებისმიერი დაჯილდოვების შემდეგ ჩნდება აზრი იმის შესახებ, რომ ამა თუ იმ ფილმს, მსახიობსა თუ რეჟისორს ჯილდო დაუმსახურებლად გადასცეს და ა.შ. წლის ახალი ლაურიატების არჩევის შემდეგ MSM Movies-ით მოსარგებლეებმა წლევანდელი დაჯილდოების დაცინვის მიზნით გამოაქვეყნეს სია იმ ფილმებისა, რომლებმაც "ოსკარი"დაუმსახურებლად მიიღეს. ყველაზე უღირსი ოსკაროსნების სიაში პირველი სამი "საპატიო" ადგილი შემდეგმა ფილმებმა დაიკავეს: "შეყვარებული შექსპირი", "ჩიკაგო" და "ტიტანიკი".

საშინელებათა ფილმი

საშინელებათა ფილმი არის კინემატოგრაფიული ჟანრი, რომლის მიზანია მაყურებელში შიშისა და მღელვარების გამოწვევა. საყოველთაოდ ცნობილი საშინელებათა ფილმებია: ფრანკენშტეინი, დრაკულა, კივილი და სხვა.

                                               მუნჯი კინო

საშინელებათა ფილმები კინოს შექმნის პირველივე წლებიდან იღებს სათავეს. პირველი მუნჯური საშინელებათა ფილმები იყო ჟორჟ მელიეს ეშმაკის ციხე-სიმაგრე (1896), რომელიც ვამპირებზე მოგვითხრობს. გერმანელმა პოლ ვეგენერმა 1913 წელს გადაიღო ფილმი Der Golem, რომელმაც 1930-იანი წლებიდან შთააგონა ჰოლივუდს მონსტრებზე ფილმები.

მეორე ფილმი, რომელმაც დიდი გავლენა მოახდინა საშინელებათა ფილმების განვითარებაზე არის ისევ გერმანული ფ.ვ. მურნოს ნოსფერატუ ვამპირი (1922), რომელიც ვამპირებზე შექმნილი ერთ-ერთი პირველი სრულმეტრაჟიანი ფილმია. რობერ ვეინის დოქტორი კალიგარის კაბინეტს კინორეჟისორები დღესაც მოდელად მიიჩნევენ.


                                                 ხმოვანი კინო

1930-იან წლებში Universal Pictures-მა აშშ-ში რამდენიმე საშინელებათა ფილმი აწარმოა, რომლებშიც "გოთური" ატმოსფერო იყო გამეფებული. ამ ფილმებს შორისაა დრაკულა და ფრანკენშტეინი.

1950-იანი წლებიდან საბჭოთა კავშირსა და აშშ-ს შორის ცივი ომისა და ატომური ბრძოლის შიშმა გავლენა იქონია საშინელებათა ფილმებზე, რომლებშიც ჩნდებიან უცხოპლანეტელები, რადიაციით ან მეცნიერული ექსპერიმენტებით მიღებული მუტანტები და გიგანტი მწერები.

1960-იანი წლებიდან საშინელებათა ფილმები უფრო შოკისმომგვრელი ხდება. ხშირად ურჩხულების მაგივრად ფსიქიურად არასტაბილური ადამიანებია გამოყვენილი, როგორც ეს ხდება ფსიქოში. 60-იანი წლების დასასრულისთვის საშინელებათა ფილმების ბიუჯეტი საგრძნობლად გაიზარდა.

1990-იანი წლებიდან ამ ჟანრის ფილმებში ჩნდება პაროდიული და ირონიული ტონი, ამის მაგალითია კივილი.

ოქროს პალმის რტო

ოქროს პალმის რტო (ფრანგ. Palme d’Or) — კანის კინოფესტივალის მთავარი პრემია. პრემიას ეს სახელი 1955 წლიდან აქვს. 1946-54 წლებში უმაღლეს ჯილდოს „გრან-პრი“ (Grand Prix — დიდი პრიზი) ერქვა. ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე პრესტიჟულ ჯილდოდ კინოს სამყაროში.

                                              ისტორია

1954 წლამდე კანის კინოფესტივალის ჟიური საუკეთესო ფილმის რეჟისორს აჯილდოვებდა „გრან პრით“. ჯილდო წარმოდგენილი იყო თანამედროვე, იმ წელს მოდაში მყოფი მხატვრის ქმნილებით. შესაბამისად ჯილდო ყოველ წელს განსხვავებული იყო. 1954 წლის დასასრულს ფესტივალის დირექტორთა საბჭომ მოიწვია რამდენიმე იუველირი რათა წარმოედგინათ პალმის რტოს დიზაინი, რომელიც იყო ქალაქ კანის სამხედრო მუნდირის დამახასიათებელი ნიშანი.

1955 წელს პირველი ოქროს პალმის რტო გადაეცა დელბერტ მანს ფილმისთვის მარტი და წარმოადგენდა ფესტივალის უმაღლეს ჯილდოს 1964 წლამდე, მანამ, სანამ ფესტივალი დროებით არ დაუბრუნდა „გრან პრით“ დაჯილდოების ტრადიციას, ოქროს პალმის რტოსთან დაკავშირებით არსებული საავტორო უფლებების დაცვის პრობლემის გამო. 1975 წელს ოქროს პალმის რტოთი დაჯილდოება კვლავ განახლდა და ფესტივალის სიმბოლოდაც იქცა. იგი წარმოდგენილი იყო წითლ წმინდა მაროკოს ტყავის კოლოფში, რომელსაც სარჩულად თეთრი ნატი ჰქონდა დატანებული.

მისი დიზაინი 1975 წლის შემდეგ რამდენიმეჯერ შეიცვალა. საბოლოოდ კი საყრდენი, რაზეც დამაგრებულია თვითონ რტო, რომელიც 1980 წლისთვის მრგვალი ფორმის იყო, 1984 წლისათვის მისი ფორმა პირამიდისებურით შეიცვალა. 1992 წელს პიერ დე ბურკენსმა დიზაინი შეცვალა და საყრდენი ხელით ნაკვეთი ბროლით შეცვალა. კიდევ რამდენიმე ცვლილების შემდეგ მან მიიღო ისეთი სახე, როგორიც დღეს აქვს. იგი გაკეთბულია 24 კარატიანი ოქროთი და მოთავსებულია ახლა უკვე ლურჯ მაროკოს ტყავში.

კანის კინო ფესტივალის თითქმის სამოცდათწლიანი ისტორიის მანძილზე ქალ რეჟისორს ოქროს პალმის რტო მხოლოდ ერთხელ გადაეცა. ეს გახლდათ ჯეინ კემპიონი ფილმისთვის პიანინო 1993 წელს.

კანის კინოფესტივალი

კანის საერთაშორისო კინოფესტივალი (ფრანგ. Festival international du film de Cannes) — ერთ-ერთი ყველაზე პრესტიჟული კინოფესტივალი მსოფლიოში. პირველად ჩატარდა 1946 წლის 20 სექტემბრიდან 5 ოქტომბრამდე საკურორტო ქალაქ კანში საფრანგეთის ლაჟვარდოვან სანაპიროზე. მას შემდეგ ყოველწლიურად ტარდება მაისის თვეში.

ყველაზე საპატიო პრიზი "ოქროს პალმის რტო" მიენიჭება საუკეთესო ფილმს. არსებობს სხვა ჯილდოებიც: გრან-პრი, ჯილდო საუკეთესო მსახიობ ქალსა და მამაკაცს, რეჟისორსა და სცენარისტს, ჟიურის პრიზი, "ოქროს პალმის რტო" მოკლემეტრაჟიანი ფილმისთვის და "ოქროს კამერა" საუკეთესო დებიუტისთვის.

ბერლინალე

კინოფესტივალი ანუ ბერლინალე, მსოფლიოში კინოს ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფესტივალია. ტარდება ყოველი წლის თებერვალში.

ბერალინალე მნიშვნელოვანი მოვლენაა კინემატოგრაფიასა და მასმედიაში. ყოველწლიურად მასზე ესწრება 76 ქვეყნის წარმომადგენელი 15 000 სპეციალისტი, მათ შორის 3 500 ჟურნალისტი. სეანსებზე დასწრება ფასიანია. ბერლინის ფესტივალი დაარსდა 1951 წელს. თავდაპირველად იგი ზაფხულში ტარდებოდა, 1978 წლიდან კი თებერვალში გადაიტანეს. პირველი ბერლინალეს გახსნა შედგა 1951 წლის 6 ივნისს ალფრედ ჰიჩკოკის ფილმით რებეკა.

ბერლინის კინოფესტივალზე ფილმები მთელი მსოფლიოდან მოდის და მათი შერჩევა საერთაშორისო ხასიათისაა. საუკეთესო ფილმები ჯილდოვდება ოქროს დათვით, საუკეთესო რეჟისურის, საუკეთესო ქალის როლისა და საუკეთესო მამაკაცის როლისათვის განკუთვნილია ვერცხლის დათვი, საპატიო ოქროს დათვი გადაეცემა კინოს სფეროში მოღვაწე პროფესიონალებს კინემატოგრაფიაში შეტანილი წვლილისათვის.

სიმპსონები

სიმპსონები (The Simpsons) — ამერიკული ანიმაციური იუმორისტული ტელესერიალი, რომელიც ტელეკომპანია ფოქსისთვის შექმნა მეტ გრენინგმა. მისი მთავარი გმირები არიან შუა ფენის აშშ-ის მოსახლეობის წარმომადგენლები, რეალურად არსებულ ქალაქ სპრინგფილდის მაცხოვრებლები, სიმპსონების ოჯახის წევრები - მამა ჰომერი, დედა მარჯი, შვილები ბარტი, ლიზა და მეგი. მიუხედავად იმისა, რომ სერიალს კონკურენციას უწევს სატირით გაჯერებული სხვა ანიმაციური ფილმებიც, მასში წამოყენებულია აქტუალური პრობლემები და კრიტიკის ქვეშ ყენდება ამერიკული ცხოვრების სხვადასხვა ასპექტი.

2007 წელს გამოვიდა სიმპსონების ფილმი - სრულმეტრაჟიანი ანიმაციური ნამუშევარი, რომელშიც მოთხრობილია ერთ-ერთი ისტორია ქალაქის ცხოვრებიდან.

                                                     შექმნა
სერიალის მთავარ შემქმნელს, მეტ გრენინგს სთხოვეს ანიმაციური მოკლემეტრაჟიანი სერიების დამზადება. თავდაპირველად მეტს სურდა ”ჯოჯოხეთური ცხოვრების” შექმნა, სადაც იგი თავად იქნებოდა მთავარი გმირი. მაგრამ შემდგომში, მისი პერსონაჟი შეცვალა ბარტმა.

სიმპსონები პირველად გამოჩნდნენ ტრეისი ულმანის შოუში, 1987 წელს. შემდგომში პერსონაჟები ვიზუალურად დახვეწეს და 1989 წელს დაიწყო სერიალის წარმოება ”ფოქსის” კომპანიისათვის.

თავიდანვე, სერიალმა ბევრი მითქმა-მოთქმა გამოიწვია, განსაკუთრებით, ბარტის გამო, თუმცა ამერიკა ააფორიაქა იმან, რომ სერიალის შემქმნელები დასცინოდნენ ამერიკული საზოგადოების ყველა უარყოფით მხარეს.

                                             სერიალის პერსონაჟები

                                ჰომერი

მისი სრული სახელია ჰომერ ჯეი სიმპსონი. მას ახმონანებს დენ კასტელანეტა. ჰომერი პირდაპირი პაროდიაა, შემქმნელების აზრით, ამერიკის ტიპიურ მაცხოვრებლებზე, რომლებიც მუშაობენ, მაგრამ ეზარებათ თავიანთი საქმე, უყვართ ბევრი ფუნთუშა, არის საკმაოდ მსუქნები, თავისუფალ დროს უთმობენ მხოლოდ ტელევიზორს, ინტელექტუალურად კი შეზღუდულები არიან. ეს და ბევრი სხვა უარყოფითი თვისება სერიალის მანძილზე ხშირად ვლინდება ჰომერის მიერ. მიუხედავად ამისა, იგი აღიარებს, რომ იცის საკუთარი ნაკლების შესახებ. ერთ-ერთ სერიაში ლიზა სასოწარკვეთაში ვარდება და დარწმუნებულია, რომ ისეთივე სულელი გაიზრდება, როგორც მამამისი, თუმცა ჰომერი რადიკალურ ნაბიჯს გადადგამს - სიმპსონების სახლთან მიიყვანს მთელ ნათესაობას, რათა დაუმტკიცოს ლიზას, რომ მათ გვარში არა მხოლოდ გონებაჩლუნგი ხალხია.

ჰომერი გამოირჩევა მელოტი თავით (რომელზეც სულ სამი თმაა დარჩენილი) და სქელი მუცლით. მისი საყვარელი საჭმელია ფუნთუშა, სასმელებიდან - ლუდი, რომლის დასალევად იგი ხშირად მიდის მო შზისლაკის ბარში.


                                             მარჯი

მარჯი, ისევე, როგორც სიმპსონი, საშუალო ფენის ამერიკელი დედის განსახიერებაა. ინტელექტუალურად იგი ჰომერზე ბევრად განვითარებული ჩანს, ყოველთვის ავლენს ნამდვილი დედისათვის დამახასიათებელ ყველა თვისებას. მას აგრეთვე აქვს ბევრი ნიჭი. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ხატვის ნიჭი, რომელიც გამოვლინდა მის ახალგაზრდობაში - მარჯს შეუყვარდა რინგო სტარი და ამან შთააგონა, დაეხატა მისი ბევრი პორტრეტი. მარჯი ასევე კარგი მზარეულია.

მარჯი გამოირჩევა უცნაური ვარცხნილობით, რომელიც უფრო ვარცხნილობის გროტესკულ ფორმას წარმოადგენს, ვიდრე რეალურად არსებულ ვარცხნილობას. ეს ძალიან გრძელი, პრაქტიკულად, მარჯის მთლიანი სხეულის ზომის ლურჯად შეღებილი, ერთ სვეტად დაყენებული თმა.


                                                 ბარტი

სიმპსონების ვაჟი და ყველაზე უფროსი შვილი ბარტი არის არა მხოლოდ ტიპიური ამერიკელი მოზარდი, იგი უფრო გლობალურ მასშტაბებს იძენს და ითავსებს საერთოდ მოზარდისათვის დამახასიათებელ ჩვევებს, თვისებებსა და უარყოფით მხარეებს.

მიუხედავად იმისა, რომ იგი ხშირად თავს ამოჰყოფს პრობლემებში, მას ბევრი დადებითი თვისებაც აქვს, თუნდაც ის, რომ იგი ძალიან მეგობრულია. იგი სათანადო ყურადღებას უთმობს ცხოველებსაც, თუმცა ბუნებაზე ზრუნვა მის მიზნებში არ შედის - ეს უფრო ლიზას პრეროგატივაა.

ბარტსა და მამამისს შორის უცნაური დამოკიდებულებაა - ისინი ხშირად ჩხუბობენ, ხშირად ხუმრობენ და შერიგებულები არიან, მაგრამ აღსანიშნავია, რომ ჰომერი, თავისი არასტანდარტული ხასიათის გამო ხშირად წაუჭერს ხოლმე ბარტს კისერში ორივე ხელს და აგრესიულად აქნევს თავის შვილს აქეთ-იქით.

                                                   ლიზა

ლიზა ყველაზე მეტად გამოირჩევა სიმპსონებში თავისი ინტელექტით. იგი ზრუნავს ბუნებაზე, ხშირად გამოდის მოხსენებებით სკოლის კონფერენციებზე. უყვარს საქსოფონზე დაკვრა.

სერიალის მანძილზე მას უყვარდება რამდენიმე ბიჭი - რალფ ვიგამი, ნელსონ მანტცი და კოლინი (ეს უკანასკნელი - სიმპსონების ფილმში).


                                                      მეგი

მეგი ყველაზე ჩუმი პერსონაჟია. სერიალის მანძილზე მისი ასაკი პრაქტიკულად არ იცვლება (გამონაკლისია სერია ”ლიზას ქორწილი”, რომელშიც ლიზა საკუთარ მომავალს ხედავს) და იგი რჩება პატარა გოგონად, რომელიც ხშირად ხელით დაჰყავთ. გამოირჩევა იმით, რომ პირში მუდმივად უდევს საწოვარა, რომელსაც მხიარულად აცმაცუნებს.

                                           ოჯახის სხვა წევრები და ახლობლები

                             აბრაჰამი

აბრაჰამ ეიბ სიმპსონი არის ჰომერის მამა. როგორ წესი, იგი ცხოვრობს ან სიმპსონების სახლში, ან მოხუცებულთა თავშესაფარში.

                                           პეტი და სელმა

პეტი და სელმა ბუვიე (პატრისია ”პეტი” ბუვიე და სელმა ბუვიე ტერვილიგერ ჰატზ მაკკლურ სტიუ სიმპსონები)არიან მარჯის ტყუპი დები. ორივე მუშაობს სპრინგფილდის სპორტის დეპარტამენტში, ორივეს ეზიზღება ჰომერი და ორივე მუდმივად ეწევა. ვიზუალურად ისინი განსხვავდებიან ტანსაცმლის ფერითა და ვარცხნილობებით.

                                        მონა სიმპსონი

მონა ჯეი სიმპსონი არის ჰომერის დედა და აბრაჰამის ყოფილი მეუღლე. სერიალში მას ახმოვანებს მსახიობი გლენ კლოუზი. მას ეძებს პოლიცია, რის გამოც იგი გამუდმებით იცვლის სახელებს - ასეთებია პენელოპა ოლსენი, მონა სტივენსი, მარტა სტიუარტი, მადი მეი საგინსი და ანიტა ბონიტი. სანამ არ აღმოჩნდა, რომ იგი ჩარლზ მონტგომერი ბერნსთან კონფლიქტის გამო იძებნება, ყველა თვლიდა, რომ მონა გარდაცვლილია.


მონა ჯეი სიმპსონი არის ჰომერის დედა და აბრაჰამის ყოფილი მეუღლე. სერიალში მას ახმოვანებს მსახიობი გლენ კლოუზი. მას ეძებს პოლიცია, რის გამოც იგი გამუდმებით იცვლის სახელებს - ასეთებია პენელოპა ოლსენი, მონა სტივენსი, მარტა სტიუარტი, მადი მეი საგინსი და ანიტა ბონიტი. სანამ არ აღმოჩნდა, რომ იგი ჩარლზ მონტგომერი ბერნსთან კონფლიქტის გამო იძებნება, ყველა თვლიდა, რომ მონა გარდაცვლილია.


                                         სნოუბოლი

სნოუბოლი (ფიფქი) არის სიმპსონების კატა. სერიალში იყო სულ რამდენიმე ფიფქი - ფიფქი პირველი, მეორე, მესამე, მეოთხე და მეხუთე. ისინი განსხვავდებოდნენ ფერით. მეხუთე სნოუბოლი შავი ფერის კატაა.

                                           ვიზუალური მხარე

სერიალის თითოუელი სერია ტელეეთერში გადის კვირაში ერთხელ. ამისათვის საჭიროა დაძაბული მუშაობა თითოეულ სერიაზე, რადგანაც ყველაფერი პრაქტიკულად, ხელით იხატება. სამუშაო მასალას აგზავნიან რამდენიმე ქვეყანაში და, ასეთი კოლექტიური მუშაობის შემდეგ, ყველაფერი მონტაჟდება და გახმოვანებას გადის ისევ ცენტრალურ სტუდიაში.

სერიალი პრაქტიკულად კონვეიერულად იწარმოება, ასე რომ ვიზუალურად, რათა გამარტივდეს ხატვის პროცესი, პერსონაჟები პრაქტიკულად იდენტურია - მათ აქვთ სტანდარტული, მრგვალი თვალები, ყვითელი კანი, უმრავლესობას არ აქვს წარბები (თუმცა ეს მათ აღქმას არ უშლის ხელს). ტონები და შუქ-ჩრდილები ასევე არ არის, თუმცა სიმპსონების ფილმში შეიმჩნევა მათი სიუხვე.

კომპიუტერული ეფექტები ანიმაციურ სერიალში თითქმის არ გამოიყენება, მაგრამ არის რამდენიმე სერია, სადაც, ხუმრობით ან სპეციალურად შემქმნელებმა ჩაატარეს მცირე ექსპერიმენტები ამ ტექნოლოგიის გამოყენებით.





  

მულტიპლიკაციური კინო

მულტიპლიკაციური კინო (ლათ. multiplicatio - გამრავლება), კინოწარმოებისა და კინოშემოქმედების განსაკუთრებული დარგი, რომლის ნაწარმოებები იქმნება სპეციალურად მოწყობილ გადამღებ დაზგაზე მოძრაობის ცალკეული, თანამიმდევრული ფაზების (მომენტები) გადაღებით. ამ ტექნიკას ასევე ანიმაცია ეწოდება.

მულტიპლიკაციური კინო ეკრანზე ქმნის ნახატი სხეულების მოძრაობის ილუზიას. მულტიპლიკაციური ფილმი წარმოადგენს კადრობრივი გადაღების მეთოდით ფიქსირებულ ბრტყელი გრაფიკული პერსონაჟების წინასწარ დამზადებულ სერიას. გრაფიკული მულტიპლიკაციის ფუძემდებლად ითვლება ფრანგი მხატვარი - კარიკატურისტი ემილ კოლი. 1908 წლის 17 აგვისტოს პარიზში პირველად აჩვენეს მისი ნახატი ფილმი "ფანტასმაგორია", რომელშიც კოლმა მულტიპლიკაციური (კადრობრივი) გადაღების გამოყენებით "გააცოცხლა" (აამოძრავა) თავისი ნახატი მოთხრობების პერსონაჟები.

თოჯინური, მოცულობითი მულტიპლიკაციის პიონერად ითვლება რუსი მხატვარი და ოპერატორი ვ. სტარევიჩი, რომელმაც მრავალი საინტერესო თოჯინური ფილმი გადაიღო: "მშვენიერი ლიუკანიდა", "კინოოპერატორის შურისძიება" (ორივე 1912), "ჭრიჭინა და ჭიანჭველა" (1913) და სხვა.

20-იან წლებში დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში ძირითადად ექსპერიმენტული, უფრო ხშირად აბსტრაქტული მულტიპლიკაციური ფილმები იქმნებოდა. დიდი პოპულარობა მოიპოვა აშშ-ში ძმები ფლეიშერების ფილმებმა, ხოლო შემდეგ -- რეჯისორისა და პროდიუსერის უოლტ დისნეის მრავალრიცხოვანმა სერიულმა დილმებმა: "ფიფქია და შვიდი ჯუჯა" (1938), "პინოქიო" (1939), "ბემბი" (1942) და სხვა.

ანიმე

ანიმე (იაპონ. アニメ) წარმოიშვა ინგლისური სიტყვისგან „Animation“ და იაპონურად ანიმაციას ნიშნავს. იაპონიის ფარგლებს გარეთ სიტყვა „ანიმე“ ჩვეულებრივ გამოიყენება მხოლოდ და მხოლოდ იაპონიაში შექმნილი ანიმაციიის აღსანიშნავად.

სხვა ქვეყნების ანიმაციური ფილმებისაგან განსხვავებით, რომლებიც უმეტესად ბავშვებისათვის არიან გათვლილნი, ანიმეს გააჩნია თემათა ფართო არჩევანი ყველა ასაკისათვის, რის გამოც მსოფლიოში მაღალი პოპულარობით სარგებლობს. მისი სიუჟეტები ძალიან მრავალფეროვანია, ისინი მოიცავენ თითქმის ყველა ჟანრს (მაგრამ განსაკუთრებით პოპულარულია ფანტასტიკა და რომანტიკული კომედიები) და ხშირად დაფუძნებულები არიან რომელიმე წიგნის, იაპონური კომიქსის — მანგას ან კომპიუტერული თამაშის სიუჟეტზე. ანიმე ხშირად (მაგრამ არა აუცილებლად) გამოირჩევა პერსონაჟების მსოფლიოში მიღებულისაგან განსხვავებული ხატვის სტილით. ანიმეს მრავალ ფორმატში უშვებენ — როგორც სატელევიზიო სერიალების სახით, ასევე კინოთეატრებში საჩვენებლად და DVD დისკებზე გასავრცელებლად. პოპულარობის შემთხვევაში ხშირია ანიმეს შემდგომი ეკრანიზაცია ეგრე წოდებული „Live Action“-ის სახით.

                                               ისტორია
ანიმეს ისტორია იწყება მეოცე საუკუნის დასაწყისში, როცა იაპონელი რეჟისორები იწყებენ პირველ ექსპერიმენტებს დასავლეთიდან შემოტანილი ანიმაციის ხელოვნებასთან. [1] უძველესი დღეისთვის ცნობილი ანიმე შეიქმნა 1907 წელს, რომელიც მოკლე, სამ-წამიან, კლიპს წარმოადგენდა მეზღვაურ ბიჭზე.[2] ნელ-ნელა ეს ხელოვნება დიდ პოპულარობას იძენს იაპონიაში, რადგან შეზღუდული ბიუჯეტის, სასურველი გადსაღები მოედნების მიუწვდომელობის და დასავლური მსახიობების უყოლობის პირობებში, რეჟისორებს საკმაოდ უჭირდათ კინოფილმების გადაღება, რომელთა სიუჟეტი შეიცავდა რაიმეს იაპონიის ყოველდღიური ცხოვრების გარდა. ანიმაციის გამოყენებისას კი მხატვრებს და ანიმატორებს შეეძლოთ ნებიმიერი საჭირო სცენისა თუ პერსონაჟის შექმნა.[3]

თანამედროვე ანიმეს დამფუძნებლად ითვლება ოსამუ ტეძუკა (Osamu Tezuka), რომელიც ხშირად მოიხსენიება როგორც „ლეგენდა“ და „მანგას ღმერთი“. ის იყო პირველი, ვინც გამოიყენა დისნეის სტილი, რომელშიც არაპროპორციულად დიდი თვალების საშუალებით პერსონაჟის ემოციების გადმოცემა ხდება.[4]

წლების განმავლობაში ანიმეს სიუჟეტები, რომლებიც თავიდან ბავშვებზე იყო გათვლილი, იხვეწებოდა და მათში განხილული პრობლემები რთულდებოდა. გაჩნდა მოზარდებზე გათვლილი ანიმე, რომელიც ხშირად უფრო მოზრდილებშიც სარგებლობს პოპულარობით. განვითარებაში ანიმე ოდნავ ჩამორჩება მანგას, რომელიც მასზე რამდენიმე წლით ადრე გაჩნდა და იმ დროისთვის უკვე დიდი პოპულარობით სარგებლობდა იაპონიის მოსახლეობის ყველა ფენაში.

ამჟამად, ანიმე წარმოადგენს უნიკალურ კუტურულ ფენას, რომელშიც გაერთიანებულია როგორც ანიმე ბავშვებისათვის (ჟანრი კოდომო) — ანიმე მის პირველად ფორმაში, ასევე უფრო რთული და სერიოზული ნაწარმოები, რომლებიც გათვლილია ბევრად უფროს აუდიტორიაზე (ჟანრები: შიონენი — ანიმე ბიჭებისათვის და შოუჯო — ანიმე გოგოებისათვის). ცალკე ჟანრადაა გამოყოფილი ჰენტაი — პორნოგრაფიული ხასიათის ანიმაციური ფილმები, და მისი განხრები — იური და იაოი. რომლებიც მოგვითხრობენ (ხშირად ერთიკული ელემენტის გარეშეც) ურთიერთობებზე მამაკაცებსა და ქალების შორის შესაბამისად.

                                                   ტერმინოლოგია

 ეტიმოლოგია (anime:con) — კატაკანათი დაწერილი იაპონური ტერმინია ანიმაციის აღსანიშნავად. ეს ინგლისური ენიდან აღებული სიტყვა „Animation“-ის პირდაპირი ტრანსლიტერაციაა. ხშირად იგი შემოკლებულად ჩაიწერება როგორც アニメ (anime), და რა თქმა უნდა, როგორც ყველა სხვა შემოკლება, ეს ვარიანტი იაპონიაში უფრო ხშირად გამოიყენება ვიდრე სიტყვის სრული ფორმა.


                                                     განსაზღვრება

ტერმინ „ანიმე“ს განსაზღვრება საკმაოდ ბუნდოვანია. იაპონიაში, მისი გამოყენება არ შემოიფარგლება რომელიმე სტილით თუ ადგილწარმოშობით და იგი ნებისმიერი ანიმირებული ფილმის აღსანიშნავად გამოიყენება. დანარჩენ მსოფლიოში ის უმთავრესად მხოლოდ იაპონური წარმოების ანიმაციური ფილმებზე ლაპარაკისას გამოიყენება, ის ფილმები კი, რომლებიც თავისი სტილისტიკით გვანან იაპონელი რეჟისორების ნაწარმოებს ხშირად მოიხსენიებიან როგორც „ანიმე-სტილის“ ფილმები.

საინფორმაციო მონაცემთა ბაზა AniDB სიტყვა „ანიმე“-ს ხსნის როგორც „იაპონური კომპანიის მიერ, იაპონური ბაზრისათვის შექმნილი პროფესიონალურად პროდიუსირებული ანიმირებული ფილმი“, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ზოგიერთ ანიმეზე მუშაობისას იაპონელი რეჟისორები დასავლურ კომპანიებთან თანამშრომლობენ, და ასევე იმის, რომ უკანასკნელ დროს ბევრი ანიმე დასავლური ბაზარზეც გადის, ეს განსაზღვრებაც არც თუ ისე მართებულია.

                                               სინონიმები

იმის გამო, რომ საქართველოში ანიმე-ფენდომმა სულ რამდენიმე წლის წინ დაიწყო ჩამოყალიბება, ქართულ ენაში იაპონური ანიმაციის აღსანიშნავად გამოიყენება მხოლოდ ერთი სიტყვა — „ანიმე“. მაგრამ მსოფლიოში, განსაკუთრებით 1970—1990 წლებში ხშირად გამოიყენებოდა ტერმინი „Japanimation“, რომელსაც აქამდე იყენებენ იაპონიაში ადგილობრივი წარმოების ანიმაციის აღსანიშნავად.

უკანასკნელ წლებში, განსაკუთრებით ევროპულ ქვეყნებში, ანიმე ხშირად მოიხსენიება როგორც „მანგა“. ამის შესაძლო მიზეზი არის ის, რომ იაპონიაში ტერმინი „მანგა“ შეიძლება იქნეს გამოყენებული როგორც ანიმირებული პრდუქციის, ასევე კომიქსის მიმართებაში, თუმცა დანარჩენ მსოფლიოში „მანგა“ ტრადიციულად „იაპონური კომიქსის“ მნიშვნელობით გამოიყენება. მეორე შესაძლო მიზეზია — ბრიტანულ და ამერიკულ ბაზარზე ანიმეს უმსხვილესი გამავრცელებლის, „Manga Entertainment“-ის დასახელება.

                                               განმასხვავებელი ნიშნები

იაპონური ანიმაცია სხვა ქვეყნების ანიმაციისაგან პირველ რიგში სიუჟეტის ღრმა დამუშავებითა და შესრულების მაღალი ხარისხით განსხვავდება. ანიმეს უდიდესი ნაწილი იქმნება აუდიტორიის კონკრეტული ფენის მოთხოვნების გათვალისწინებით. დაყოფის კრიტერიუმებში შეიძლება შედიოდეს როგორც მაყურებლის სქესი და ასაკი, ასევე მისი ფსიქოლოგიური ტიპი. ამ გზით არჩეული მეტაჟანრი შემდგომში გავლენას ახდენს ნაწარმოების სიუჟეტზე, იდეებზე და შესრულების სტილზეც კი.

                                                     ხატვის სტილი

ანიმეს ხატვის სტილზე საუბრისას, უპირველეს ყოვლისა, იხსენებენ პერსონჟების არაპროპორციულად დიდ თვალებს. სინამდვილეში ანიმეს პერსონაჟების თვალები გამოირჩევიან არც ისე სიდიდით, როგორც დეტალიზაციით სახის სხვა ნაწილთან შედარებით. თვალებისაგან განსხვავებით, ცხვირი და პირი ტრადიციულად იხატება რამდენიმე ხაზის მეშვეობით, მაგრამ ხშირია გამონაკლისიც, მაგალითად ანიმე-ტრილერში „მონსტრი“ (Monster) გამოყენებულია პერსონაჟების „რეალისტური“ დიზაინი.

ანიმეს პერსონჟებს ხშირად აქვთ უჩვეულო ფერის თმები და ექსტრავაგანტული ვარცხნილობები. თავდაპირველად ეს საჭირო იყო იმისთვის, რომ მაყურებელს ადვილად შეეძლო გაერჩია რამდენიმე ერთმანეთის მსგავსად დახატული პერსონაჟი ერთმანეთისაგან, ამჟამად კი, როცა ხატვის ხარისხი შედარებით მაღალია და პერსონაჟები დამუშავებულია წვრილმან დეტალებამდე, ეს უფრო ტრადიციის საკითხია, ვიდრე საჭიროების. ამის გარდა, თმების ფერი ხშირად ასახავს პერსონაჟის ხასიათს და ფსიქოლოგიას. მაგალითად თმაწითელი პერსონაჟები ხშირად ცხარე ხასიათით გამოირჩევიან, ლურჯთმიანები კი — პირიქით. ღია ფერების თმები ასევე პერსონაჟის უცხოური წარმოშობის ნიშანი შეიძლება იყოს, რადგან იაპონელებს ძირითადათ მუქი თმები აქვთ. ემოციების 

გადმოსაცემად ანიმეში ტრადიციული მეთოდების — სახის გამომეტყველების და ხმის ცვლილების გარდა გამოიყენება სხვა ხერხები, რომლებიც ხშირად ჰიპერტროფირებული და კომედიურია — მაგალითად, გაბრაზებულ პერსონაჟს შეიძლება თვალებში ცეცხლი აენთოს, სხვა პერსონაჟის სულელურ ან უდრო კითხვის ან მოქმედების საპასუხოდ თავის ზემოდ ან გვერდზე გაუჩნდეს ოფლის გიგანტური წვეთი (ეს ანიმეს ყველზე ცნობილ სტერეოტიპადაც კი იქცა), შოკირებული პერსონაჟი შეიძლება ქვად გადაიქცეს დ. ა. შ.

ცალკე აღსანიშნავია ხატვის სტილი რომელსაც „ჩიბი“-სტილი (იაპონ. ちび), ან SD-სტილი (Super Deformed — სუპერ-დეფორმირებული) ეწოდება. ამ სტილის გამოყენებისას პერსონაჟებს არაპროპორციული თავებით და განსაკუთრებით დიდი თვალებით ხატავენ. ეს ხატვის სტილი ხშირად კომედიურ სიტუაციებში გამოიყენება, როცა საჭიროა მოქმედების კომედიურობის და პაროდიულობის ხაზგასმა. თუმცა არსებობს ამ სტილში დახატული მთელი სერიალები, ამ შემთხვევაში „ჩიბი“-სტილი მოწოდებულია გამოიწვიოს მაყურებლის სიმპატია „თეთრ და ფუმფულა“ პერსონაჟების მიმართ.


                                            მუსიკა და გახმოვანება

როგორც კინემატოგრაფიაში, ასევე ანიმეშიც ემოციების გადმოსაცემად და მაყურებელის ხასიათზე ზემოქმედებისათვის აქტიურად გამოიყენება ხმა და მუსიკა. ანიმეს ტრანსლაციის დასრულების შემდეგ აუცილებლად გამოიცემა ამ სერიალის საუნდტრეკები და ხშირად ისინი კონკურენციას უწევენ მომღერალთა ჩვეულებრივ მუსიკალურ ალბომებს. ამიტომ, ანიმესთვის სიმღერების შესასრულებლად და მუსიკის დასაწერად უმთავრესად ცნობილ ჯგუფებს და კომპოზიტორებს იწვევენ.

ფილმის (ან სერიის) დამწყები და დამასრულებელი სიმღერები ნაწარმოების „სავიზიტო ბარათია“ და მათ ჩვეულებრივ ცნობილი პოპ-მუსიკოსები და ჯგუფები ასრულებენ. ორივე კომპოზიცია ნაწარმოების განუყოფელი ნაწილია — დამწყების მიზანია შეუქმნას მაყურებელს შესაბამისი განწყობა სერიალის ყურებისათვის, აგრძნობინოს თუ რას უნდა ელოდოს სერიალისაგან. დამასრულებელი კომპოზიცია ხშირად დამწყებზე უფრო წყნარია, მისი მიზანი სერიის შედეგების შეჯამებაა.

ანიმეს საუნდტრეკებისათვის დამახსიათებელია ესეთი მოვლენა, როგორც „თემატური მუსიკა“ — როცა რაიმე მოვლენისას ან რომელიმე პერსონაჟის მოქმედებისას ისმის შესაბამისი მუსიკა. მაგალითად, მუსიკა რომელიც ისმის ბრძოლების განმავლობაში შეიძლება იყოფოდეს ბრძოლის ადგილმდებარეობის მიხედვით — თუ ბრძოლა მიმდინარეობს ტყეში — მუსიკა ერთია, თუ ქალაქში — მეორე. ან შეიძლება იყოფოდეს იმის მიხედვით, თუ რომელი პერონაჟი მონაწილეობს ბრძოლაში (ამის კარგი მაგალითია სერიალი „Mai HiME“ — მასში ყოველ პერსონაჟს აქვს თავისი საკუთარი თემა, რომლებიც ამ პერსონაჟების ბროლისას ისმის).

მსახიობები, რომლებიც ანიმეს ახმოვანებენ იაპნური სახელით „სეიუ“ არიან ცნობილები. სხვა ქვეყნებისაგან განსხვავებით, იაპონიაში ეს პროფესია საკმაოდ პოპულარულია და განვითარებული, რის გამოც ანიმეს გახმოვანება სხვა ქვეყნების ანიმაციური ფილმების გახმოვანებასთან შედარებით მაღალი ხარისხით და პროგესიონალიზმით გამოირჩევა. ბევრი სეიუ ასევე ცნობილია ტავისი საესტრადო მოღვაწეობით, მაგალითად ერთ-ერთი პოპულარული სეიო, მაგუმი ჰაიასიბარა, რომელსაც ორმოცდაათზე მეტი ანიმე აქვს გახმოვანებული, იაპონიის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული შემსრულებელია, მსახიობი და რამდენიმე ცნობილი ფირმის „სახე“.

ჩვეულებრივი საუნდტრეკების გარდა, ხშირად გამოიცემა სპეციალური ალბომები, რომლებიც მაგალითად, ცალკეული პერსონაჟებისადმითაა მიძღვნილი — ამ ტიპის ალბომებში შედის რამდენიმე სიმრერა, რომლებსაც ამ პერსონაჟის გამხმოვანებელი სეიუ ასრულებს, რის შედეგადაც მსმენელს უჩნდება გრძნობა რომ სიმღერები პერსონაჟს ეკუთვნის. ამ შთაბეჭდილების გასაძლიერებლად სიმრერები ხშირად შერჩეულია პერსონაჟის ხასიათის და გემოვნების გათვალისწინებით. ასევე ამ დისკებზე შეიძლება იყოს ინტერვიუების პერსონაჟების სეიუებთან, პერსონაჟის მიერ წარმოთქმული მონოლოგები დ. ა. შ. ამის გარდა ხშირია აუდიო დამატებები სერიალისათვის — მოკლე რადიო-წარმოდგენები, სერიალის პერსონაჟების მონაწილეობით, რომელებიც ხშირად კომედიური ხასიათისაა და ნაწარმოების მთავარ სიუჟეტთან არაა დაკავშირებული.


                                    სიუჟეტი და ჟანრები

ანიმე არსებობს ნებისმიერი ჟანრის, რომელიც კი შეიძლება შეგვხვდეს სხვა ნაწარმოებებში, იყოს ეს კომედია, დრამა სათავგადასავლო ჟანრი თუ ეროთიკა. ანიმეს უდიდესი ნაწილი შეიცავს რამდენიმე ჟანრის და თემატური ელემენტის ნარევს, რის გამოც მისი ზუსტი კლასიფიკაცია საკმაოდ დიდ პრობლემას წარმოადგენს. პირველი შეხედულობით მსუბუქი, კომედიური სიუჟეტი შეიძლება მძიმე დრამაში გადაიზარდოს, და პირიქით, თითქმის ყველა ანიმეს ახასიათებს ის, რასაც ხშირად „კომედიის ელემენტებს“ უწოდებენ.

უმეტეს შემთხვევებში სხვადასხვა ჟანრები მაინც ახდენენ გავლენას სიუჟეტის მიმდინარეობაზე რაც კარგად ჩანს ე. წ. „შიონენ-ედვენჩერ“-ის (სათავგადასავლო ფილმი ბიჟებისათვის) მაგალითზე. ამ ჟანრის ნაწარმოები ძირითადათ შემდეგნაირად ვითარდება: ფილმის უდიდესი ნაწილის განმავლობაში მთავარი გმირი აგროვებს მეგობართა გუნდს, სწავლობს ბრძოლის ახალ ხერხებს და გზადაგზა წყვიტავს მცირე პრობლემებს, რათა საბოლოოდ დაამარცხოს ძლიერი და სახიფათო მოწინააღმდეგე. ამის შემდეგ სერიალი მთავდება, ან ჩნდება სხვა, უფრო ძლიერი მოწინააღნდეგე, რომლის დასამარცხებლად გმირს ყველაფრის თავიდან გამეორება უხდება. თითოეულ ასეთ ციკლს „არკა“ (ინგ. Arc) ეწოდება. ამ ჟანრის კლასიკურ მაგალითებად შეიძლება „ნარუტო“ (Naruto), ან „ბლიჩი“ (Bleach) მივიჩნიოთ.

ანიმე და მანგა ტრადიციულად კლასიფიცირდება შემდეგი კრიტერიუმებით, რომლებიც სხვა შემთხვევებში არ გამოიყენება:


აუდიტორიის მიხედვით

კოდომო (იაპ.子供, Kodomo) — ანიმე ბავშვებისათვის. მაგალითად: Pokemon, Doraemon. 
სეინენ (იაპ.青年, Seinen) — ანიმე მამაკაცებისათვის. მაგალითად: Cowboy Bebop. Maison Ikkoku. 
შიონენი (იაპ.少年, Shōnen) — ანიმე ბიჭებისათვის (12-დან 16-18 წლამდე). მაგალითად: Bleach, One Piece. 
შოუჯო (იაპ.少女, Shōjo) — ანიმე გოგოებისათვის (12-დან 16-18 წლამდე). მაგალითად: Fruits Basket, Kare Kano. 
ჯოსეი (იაპ.女性, Josei) — ანიმე ქალებისათვის. მაგალითად: NANA, Nodame Cantabilie. 

თემატიკის მიხედვით

ბიშიონენი (იაპ.美少年, Bishōnen) — იაპონურად „ლამაზ ბიჭს“ ნიშნავს, და გამოიყენება შესაბამისი პერსონაჟების მქონე ანიმეების დასამახასიათებლად. მაგალითად: Fushigi Yūgi, Trinity Blood. 
ბიშოუჯო (იაპ.美少女, Bishōjo) — იაპონურად „ლამაზ გოგოს“ ნიშნავს, და გამოიყენება შესაბამისი პერსონაჟების მქონე ანიმეების დასამახასიათებლად. მაგალითად: Magic Knight Rayearth. 
მაქო–შოუჯო (იაპ.魔法少女, Mahō Shōjo) — „ჯადოქარი გოგოები“. ანიმე მაგიური ძალის მქონე გოგოზე/გოგოებზე. მაგალითად: Sailor Moon, Mahou Shoujo Lyrical Nanoha. 
მაქო–შოუნენ (იაპ.魔法少年, Mahō Shōnen) — „ჯადოქარი ბიჭები“. მაქო-შოუჯოსაგან განსხვავებით, აქმ ჟანრის ანიმეში მაგიურ ძალას ბიჭები ფლობენ. მაგალითად: Shaman King, YuYu Hakusho. 
მექა (Mecha) — ანიმე გიგანტური რობოტების (ან რამე სხვა მექანიკური მოწყობილობების) შესახებ. მაგალითად: Mobile Suit Gundam, Evangelion. 
სენტაი/სუპერ სენტაი (იაპ.戦隊, Sentai) — ანიმე რომელშიც მოყოლილია პერსონაჟების/სუპერგმირების მუდმივი ჯგუფის შესახებ, რომელიც იბრძვის რამის ან ვინმეს წინააღმდეგ. მაგალითად: Cyborg 009. 
სპოკონი (იაპ.スポ根, Spokon) — ანიმე ახალგაზრდა სპორტსმენებზე და მათ სპორტულ კარიერაზე. მაგალითად: Hikaru no Go. 
ჰარამხანა (Harem) — პერსონაჟების ურთიერთობს ფორმა, როცა მთავარ გმირს ახლავს საპირისპირო სქესის რამდენიმე სხვა პერსონაჟი. მაგალითად: Love hina, Ai Yori Aoshi. 

რომანტიკული ჟანრები

ეჩჩი (იაპ.エッチ, ecchi) — ეროტიკის ელემენტების მქონე ანიმე. მაგალითად: He Is My Master. 
იაოი (Yaoi) — ანიმე ჰომოსექსუალურ კავშირზე მამაკაცთა შორის. მაგალითად: Okane ga nai, Sensitive Pornograph. 
იური (იაპ.百合, Yuri) — ანიმე ჰომოსექსუალურ კავშირზე ქალთა შორის. მაგალითად: Strawberry Panic!. 
შიონენ–აი (იაპ.少年愛, Shōnen-ai) — ანიმე მამაკაცთა შორის სიყვარულზე. იაოისაგან განსხვავდება პორნოგრაფიული სცენების უქონობით. მაგალითად: Loveless. 
შოუჯო–აი (იაპ.少女愛, Shōjo-ai) — ანიმე ქალთა შორის სიყვარულზე. იურისაგან განსხვავდება პორნოგრაფიული სცენების უქონობით. მაგალითად: Yami to Bōshi to Hon no Tabibito. 
ჰენტაი (იაპ.変態 ან へんたい, Hentai) — იაპონურად „გარყვნილს“ ნიშნავს და პორნოგრაფიული ანიმეს აღსანიშნავად გამოიყენება. მაგალითად: Bible Black, Immoral Sisters. 

ფორმატები

როგორც ნებისმიერი სხვა კინოპროდუქცია, ანიმე იქმნება მისი შემდგომი გავრცელების ფორმატის გათვალისწინებით და ის შეიძლება იყოს განკუთვინილი საჩვენებლად ტელევიზიით, კინოთეატრებში ან გაიყიდოს ვიდეოკასეტებზე და DVD-ზე. გავრცელების ფორმატი გავლენას ახდენს როგორც ნაწარმოებების ხანგრძლიობაზე, ასევე მათ ბიუდჟეტზე რაც ხშირად პირდაპირ მოქმედებს ანიმეს საბოლოო ხარისხზე. მაგალითად ერთნაირი ბიუდჟეტით გადაღებული 26 სერიან სერიალს სავარაუდოთ ბევრად უარესი ხარისხის ანიმაცია ექნება, ვიდრე სრულმეტრაჟიან ფილმს, თუმცა ხშირია გამონაკლისებიც.

საწყისი ფორმატის მიუხედავად, ადრე თუ გვიან ნებისმიერი ანიმე აუცილებლად გამოდის DVD-ზე. ამ დროსთვის სტუდია ჩვეულებრივ ასწორებს პირველი ტრანსლაციის დროს დაშვებულ შეცდომებს, ზოგ შემთხვევებში კადრის ფორმატი იცვლება 16:9ზე, ხშირად ნაწარმოებს ემატება დამატებითი სერიები, განსაკუთრებით თუ მისი ტრანსლაციიდან შედარებით მცირე დროა გასული.

ტელესერიალი

ტელესერიალი (TV) — ანიმე, რომელიც შედგება მოკლე 22-24 წუთიანი სერიებისაგან და განკუთვნილია ყოველკვირეული ტელეტრანსლაციისათვის. სერიის ხანგრძლიობა განპირობებულია იმით, რომ სარეკლამო ბლოკთან ერთად მან უნდა შეადგინოს სატელებიზიო ბლოკის სტანდარტული დრო — ნახევარი საათი. ხანდახან შეიძლება შეგვხდეს 12 წუთიანი სერიებიც (ბლოკის ნახევარი) და ძალიან იშვიათ შემთხვევებში 3-5 წუთიანი სერიები — უმრავლეს შემთხვევებში ისინი რომელიმე კომპანიის მიერაა შეკვეთილი რაიმე პროდუქციის სარეკლამოდ და შესაბამისად რეკლამისათვის განკუთვნილ დროს გადის.

ტელესერიალი იყოფა სეზონებად რომელთა ხანგრძლიობაა 26 სერია, რაც ტრანსლაციის ნახევარ წელს შეადგენს. რა თქმა უნდა, ხშირია უფრო მოკლე (13 სერია, სეზონის ნახევარი) და ბევრად უფრო გრძელი (300+ სერია) სერიალებიც, მაგრამ ისინიც ტრადიციულად 26 სერიან „სეზონებად“ იყოფა. სეზონები შეიძლება ტრანსლირებული იქნას როგორც მიყოლებით (მაგალითად სერიალი Mobile Suit Gundam SEED რომლის ხანგრძლიობა 52 სერიას, ანუ 2 სეზონს შეადგენს), ასევე გარკვეული შესვენებით (მაგალითად სერიალი Code Geassის პირველი სეზონი 2007 წლის ივლისში გამოვიდა, მეორე სეზონი კი 2007 წლის ზამთრისთვისაა დაგეგმილი).

                      

OVA

ტელესერიალი (TV) — ანიმე, რომელიც შედგება მოკლე 22-24 წუთიანი სერიებისაგან და განკუთვნილია ყოველკვირეული ტელეტრანსლაციისათვის. სერიის ხანგრძლიობა განპირობებულია იმით, რომ სარეკლამო ბლოკთან ერთად მან უნდა შეადგინოს სატელებიზიო ბლოკის სტანდარტული დრო — ნახევარი საათი. ხანდახან შეიძლება შეგვხდეს 12 წუთიანი სერიებიც (ბლოკის ნახევარი) და ძალიან იშვიათ შემთხვევებში 3-5 წუთიანი სერიები — უმრავლეს შემთხვევებში ისინი რომელიმე კომპანიის მიერაა შეკვეთილი რაიმე პროდუქციის სარეკლამოდ და შესაბამისად რეკლამისათვის განკუთვნილ დროს გადის.

ტელესერიალი იყოფა სეზონებად რომელთა ხანგრძლიობაა 26 სერია, რაც ტრანსლაციის ნახევარ წელს შეადგენს. რა თქმა უნდა, ხშირია უფრო მოკლე (13 სერია, სეზონის ნახევარი) და ბევრად უფრო გრძელი (300+ სერია) სერიალებიც, მაგრამ ისინიც ტრადიციულად 26 სერიან „სეზონებად“ იყოფა. სეზონები შეიძლება ტრანსლირებული იქნას როგორც მიყოლებით (მაგალითად სერიალი Mobile Suit Gundam SEED რომლის ხანგრძლიობა 52 სერიას, ანუ 2 სეზონს შეადგენს), ასევე გარკვეული შესვენებით (მაგალითად სერიალი Code Geassის პირველი სეზონი 2007 წლის ივლისში გამოვიდა, მეორე სეზონი კი 2007 წლის ზამთრისთვისაა დაგეგმილი).Animation) — ანიმე რომელიც სპეციალურადაა შექმნილია ვიდეოკასეტებზე ან DVD-ზე გასავრცელებლად. ასეთი ანიმეს ხანგრძლიობა ერთიდან ექვს სერიამდე მერყეობს და თითო სერიის ხანგრძლიობა შეიძლბა იყოს 25 წუთიდან (უკანასკნელ დროს გამოშვებული ანიმე) ერთ საათამდე და მეტიც (80-ან წლებში გამოშვებული ანიმე).

OVA შეიძლება გამოშვებული იყოს სატელევიზიო სერიალზე მუშაობის დაწყების წინ, აუდიტორიის რეაქციის დასადგენად ან პოპულარული სერიალის დამთავრების შემდეგ — დამატებითი შემოსავლის მისაღებად ან ფანების მოთხოვნით. კარგი მაგალითია მანგა Ah, My Goddess!ის ეკრანიზაცია — 1991 წელს ის ჯერ 5 სერიანი OVA-ს ფორმატში გამოვიდა ეკრანებზე, 14 წლის შემდეგ კი, 2005 წელს შედგა სატელევიზიო სერიალის პირველი სეზონის პრემიერა. ეს სერიალი გამოირჩეოდა კიდე იმით, რომ მისი ხანგრძლიობა 24 სერიას შეადგენდა, დარჩენილი 2 კი გამოვიდა მხოლოდ DVD დისკებზე, რამაც ავტომატურად გადაიყვანა ისინი OVA-ს ფორმატში.

დამწყები სტუდიები ხშირად იწყებენ კარიერას OVA-ს გამოშვებით, რადგან მისი გადაღება საკუთარი სახსრებით შეუძლიათ და იმედი აქვთ მიიქციონ აუდიტორიის და პროდიუსერების ყურადღება. ასე, მაკოტო შინკაის კარიერა დაიწყო სახლის კომპიუტერზე დახატული 30 წუთიანი OVA-თი და ამ ამ დროისთვის ის უკვე მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო ანიმატორად ითვლება.

ფილმი

ფილმი — ანიმე, რომელიც კინოთეატრებში საჩვენებლადაა განკუთვნილი. როგორც წესი, ესაა სრულმეტრაჟიანი ანიმე, რომლიც ანიმაციის მაღალი ხარისხით გამოირჩევა. ფილმი შეიძლება წარმოადგენდეს როგორც დასრულებულ ნაწარმოებს ასევე იყოს რაიმე სხვა სერიალის დამატება (spinoff). მაღალი ხარისხის ანიმაციის მიუხედავად, ფილმებს რომლებიც პოპულარული სერიალების დამატებებს წარმოადგენენ, ხშირად აქვთ ორიგინალურ სერიალზე ბევრად უარესი სიუჟეტი, რადგან უმრავლეს შემთხვევებში მათ სცენარს წერს გამომშვები სტუდიის სცენარისტი, და არა ორიგინალური ნაწარმოების (მანგის, წიგნის, რანობეს) ავტორი.

ONA


ONA (ინგლ. Original Network Animation) — ანიმე, რომელიც ინტერნეტში გასავრცელებლადაა შექმნილი. ამ დროისთვის, ესეთი ანიმეები საკმაოდ ცოტაა რაც განპირობებული არის იმით, რომ უკანასკნელ დრომდე მაღალი ხარისხის ვიდეოფაილების გავრცელება ინტერნეტის საშუალებით საკმაოდ დიდ პრობლემას წარმოადგენდა.

                                        

სინემატოგრაფი

სინემატოგრაფი (cinématographe) — კამერა, რომელიც მოიცავს კინოპროექტორსა და გადამღებ მოწყობილობას. გამოიგონეს 1890-იან წლებში.

გამომგონებლის ვინაობა საკამათოა. ერთი ვერსიით მოწყობილობა პირველად გამოიგონა და დააპატენტა როგორც "Cinématographe Léon Bouly" ფრანგმა გამომგონებელმა ლეონ ბულიმ 1892 წლის 12 თებერვალს. ბულიმ უსახსრობის გამო პირველ წელს პატენტის რენტა ვერ გადაიხადა და ლიცენზია მისგან ძმებმა ლუმიერებმა შეისყიდეს.

ზოგადი რწმენით პირველად იდეა ლუი ლუმიერს მოუვიდა, ხოლო პატენტი ორივე ძმამ გაიყო. მათვე შექმნეს აპარატისთვის პირველი ფილმი "მუშები ლუმიერების ქარხანას ტოვებენ" (Sortie de l'usine Lumière de Lyon, 1894 წელი). ფილმი საზოგადოებას წარმოუდგინეს ლ'ედენში, მსოფლიოს პირველ და უძველეს კინოთეატრში 1895 წლის 28 სექტემბერს.

პირველი კომერციული საზოგადო წარმოდგენა კინემატოგრაფიული ფილმისა შედგა პარიზში 1895 წლის 28 დეკემბერს. მას ორგანიზება გაუწიეს ოგიუსტ და ლუი ლუმიერებმა.

იტალიური ნეორეალიზმი

იტალიური ნეორეალიზმი -- მიმდინარეობა კინემატოგრაფიაში, რომელიც დაიწყო 1943 წელს ფილმით "შეპყრობილობა" და დასრულდა 1952 წელს "უმბერტო დ."-თი.


მიმდინარეობისთვის დამახასიათებელი იყო ღარიბ და მუშა კლასის გარემოში დადგმული ისტორიები, არაპროფესიონალი მსახიობების გამოყენებით მეორეხარისხოვან და ხშირად მთავარ როლებშიც. იტალიური ნეორეალიზმის ფილმების ძირითადი თემა ომისშემდგომი იტალიის მძიმე ეკონომიკური და მორალური ვითარება იყო, რომელიც გამოიხატა იტალიური ფსიქოლოგიის ცვლილებაში ყოველიდღიური ცხოვრების მდგომარეობის მკვეთრად გაუარესების გამო, განპირობებული დამარცხებით, სიღარიბითა და უკიდურესი გაჭირვებით. ვინაიდან ჩინეჩიტა (კინოსტუდიათა კომპლექსი რომში - იტალიის კომერციული კინოს ცენტრი 1936 წლიდან) ლტოლვითა მიერ იყო დაკავებული, კინოფილმების გადაღება მის გარეთ მიმდინარეობდა, განადგურებული ინფრასტრუქტურის მიუხედავად.

მიმდინარეობა განვითარდა კინოკრიტიკოსთა წრეში, რომელიც ჟურნალ "სინემას" ირგვლივ ტრიალებდა, მათ შორის იყვნენ მიქელანჯელო ანტონიონი, ლუკინო ვისკონტი, ჯანი პუჩინი, ჯუზეპე დე-სანტისი და პეტრო ინგრაო. ვინაიდან პოლიტიკაზე წერა აკრძალული იყო (ჟურნალის მთავარი რედაქტორი თავად ვიტორიო მუსოლინი - ბენიტო მუსოლინის ვაჟი იყო), კრიტიკოსები თავს ესხმოდნენ ე.წ. "ტელეფონო ბიანკო" ფილმებს, რაც იმ დროინდელ კინოინდუსტრიაში დომინირებდა. პოპულარული ფილმების მდარე ხარისხის დასაპირისპირებლად ზოგიერთი კრიტიკოსი თვლიდა, რომ იტალიური კინო საუკუნის დასაწყისის რეალისტ ავტორებს უნდა მიბრუნებოდა.

ამგვარად ნეორეალისტები ფრანგი პოეტური რეალისტების ძლიერ გავლენას განიცდიან. მართლაც, მიქელანჯელო ანტონიონი და ლუკინო ვისკონტი მჭიდროდ თანამშრომლობდნენ ჟან რენუართან. ამასთან, მრავალი ნეორეალისტი კინორეჟისორი საკუთარ ხელწერას ანვითარებს კალიგრაფისტურ ფილმებზე მუშაობისას (ეს ხანმოკლე მიმდინარეობა აღმოჩნდა, თუმცა ნეორეალიზმისგან საკმაოდ განსხვავდებოდა). ნეორეალიზმის ელემენტები შეინიშნება ალესანდრო ბლასეტის ფილმებში და ფრანჩესკო დე რობერტისის დოკუმენტურ ფილმებში. ნეორეალიზმის ორი ყველაზე მნიშვნელოვანი წინამორბედები იყო "ტონი" (რენუარი, 1935) და "1860" (ბლასეტი, 1934).
                    "1860" (ალესანდრო ბლასეტი, 1934) 
"ტონი" (ჟან რენუარი, 1935) 
"თეთრი გემი" (ფრანჩესკო დე რობერტისი, 1941) 
მთავარი ნამუშევრები:

შეპყრობილობა (ლუკინო ვისკონტი, 1943) 
რომი ღია ქალაქია (რობერტო როსელინი, 1945) 
ფეხსაცმლის მწმენდავი (ვიტორიო დე სიკა, 1946) 
თანამემამულე (რობერტო როსელინი, 1946) 
გერმანია, ნულოვანი წელი (როსელინი, 1948) 
ველოსიპედების გამტაცებლები (დე სიკა, 1948) 
მიწის ცახცახი (ლუკინო ვისკონტი, 1948) 
სტრომბოლი (რობერტო როსელინი, 1950) 
უმბერტო დ. (ვიტორიო დე სიკა, 1952) 

მიზანსცენა

მიზანსცენა (ფრანგ.: Mise en scène [mizɑ̃sɛn]) მრავლისმომცველი ტერმინია და მას კინოკრიტიკაში "უდიდეს განუმარტავ ტერმინს" უწოდებენ მისი მრავალი განსხვავებული განსაზღვრებისა და მათზე კონსენსუსის უქონლობის გამო.

ტერმინი მომდინარეობს თეატრიდან, სადაც, ფრანგულში mise en scène ნიშნავს "სცენაზე დადგმულს". კინემატოგრაფიაში მიზანსცენა მიუთითებს ყველაფერზე რაც კი ხდება კამერამდე, ანუ სამზადისი - სცენები, მსახიობები, კოსტიუმები და განათება. მიზანსცენა ასევე მოიცავს მსახიობთა განლაგებასა და მოძრაობას გადაღების მოედანზე, რასაც კოლოქვიალურად "ბლოკინგს" უწოდებენ.

ტერმინის ამგვარი ვიწრო განსაზღვრება ყველა კრიტიკოსის მიერ მიღებული არ არის. ზოგიერთის აზრით, ის ასევე მოიუთეითებს ვიზუალური სტილის ყველა ელემენტზე, ანუ სცენის, მოედნის ელემენტებთან ერთად კამერაზეც. სხვათათვის, როგორიცაა ენდრიუ სარისი, ის ასევე იღებს მისტიურ მნიშვნელობებსაც, რაც ფილმის ემოციურ ტონალობასთან არის დაკავშირებული.

მასვე უკავშირდება სტილი, რომლითაც სცენის ინფორმაცია გადმოცემულია ძირითადად ერთი კადრით - ხშირად მოძრავი კამერით. მას განასხვავებენ მონტაჟური სტილის კინოგადაღებისგან, სადაც მრავალი კუთხიდან გადაღებული სცენა ერთმანეთს უკავშირდება მონტაჟის პროცესში.

1910-20-იანი წლების გერმანულ კინემატოგრაფიაში განწყობის, მნიშვნელობისა და ხმოვანი ონფორმაციის გადმოცება მიზანსცენის მეშვეობით ხდება. შესაძლოა ყველაზე განთქმული მაგალითი ამისა იყოს "ექიმი კალიგარის კაბინეტი" (1920), სადაც პერსონაჟის შინაგანი სულიერი განწყობა გამოხატულია გადასაღები მოედნის დიზაინითა და ბლოკინგით.

ტაილ-ფოტო

ტაილ-ფოტო — ეს არის სურათი, შექმნილი მრავალი პატარა სურათისაგან, რომელთა ზომის შემცირებით და სწორი თანმიმდევრობით დაწყობის შემდეგ, გამოდის სხვა სურათი.

ტაილ-ფოტო, როგორც იდეა დიდიხანია არის გამოგონილი, მაგრამ უწინ ამის განხორციელება შეუძლებელი იყო, ამის გაკეთება უკვე რეალობაა. არსებობს პროგრამები, რომლებიც სურათების გენერაციით აკეთებს, მითითებული ფოტოს სურათს .

იდილია

იდილია (ბერძნ. eidyllion - პატარა სურათი, უპირატესად მწყემსების ცხოვრებიდან), ჟანრული ფორმა ლიტერატურასა და ფერწერაში.

                                                    ლიტერატურა

ბუკოლიკური პოეზიის ჟანრული ფორმა, ლექსი (იშვიათად პროზაული ნაწარმოებიც), რომელშიც მწყემსის, სოფლის მყუდრო, მშვიდ და მარტივი ცხოვრების სურათებია ნაჩვენები გრძნობიერ, მიმზიდველ ფორმებსა და ფერებში. იდილიისთვის დამახასიათებელია სოციალურობას მოკლებული ადამიანისა და ბუნების ურთიერთობა, რითაც იდილია უახლოვდება ბუკოლიკას.

იდილიის მამამთავრად ითვლება ბერძენი მწერალი თეოკრიტე (ძვ. წ. III ს.). ანტიკური პოეზიის გავლენით იდილია ფართოდ გავრცელდა XVII- XVIII საუკუნეებში დასავლეთ ევროპაში.

ქართულ ლიტერატურაში იდილიური სურათია ა. წერეთლის სიმღერა მკის დროს, ი. ჭავჭავაძის კაკო ყაჩაღში მწყემსის ცხოვრების აღწერა, დ. გურამიშვილის ქაცვია მწყემსი და სხვ.





                                               მხატვრობაში
მხატვრობაში იდილია არის ბუკოლიკური ცხოვრების ამსახველი ტილო. ხშირად გამოსახულია მწყემსი და მისი ცხოვრელები სოფლურ გარემოში. იდილიურ სურათებზე ხშირად სამი ძირითადი ელემენტი გვხვდება: ადამიანი, ცხოველი და ბუნება - რომლებიც ერთმანეთთან ჰარმონიულადაა შერწყმული იდილია მხატვრობაში განვითარდა XVIII საუკუნეში როკოკოს შემდეგ.





                                               ფიგურალური მნიშვნელობა
ფიგურალური მნიშვნელობით იდილია არის ნაზი და გულუბრყვილო სიყვარული ორ ადამიანს შორის, რომლებიც ცხოვრობენ იდეალიზირებული გრძნობით გარემოცულნი. ეს არის ურთიერთგაგებასა და ურთიერთნდობაზე დამყარებული საოცნებო ურთიერთობა.

რუსული ავანგარდი

რუსული ავანგარდი მრავლისმომცველი ტერმინია, განსაზღვრავს ვრცელ გავლენიან მიმდინარეობას თანამედროვე ხელოვნებაში, რომელიც რუსეთში გავრცელდა დაახ. 1890—1930 წლებში, თუმცა ზოგან ის დაიწყო უკვე 1850 წელს და გრძელდებოდა 1960 წლამდე. ტერმინი მოიცავს მრავალ ცალკეულ თუმცა ერთმანეთთან დაკავშირებულ ხელოვნების მოძრაობას, რომელიც ამ პერიოდში აღმოცენდა, მათ შორის სიმბოლიზმს, ნეოპრიმიტივიზმს, სუპრემატიზმს, კონსტრუქტივიზმსა და ფუტურიზმს. იმის გათვალისწინებით, რომ მრავალი ამ ავანგარდისტ ხელოვნათაგან უკრაინაში იყო დაბადებული და გაზრდილი (მათ შორის კაზიმირ მალევიჩი, ალექსანდრა ექსტერი, ვლადიმერ ტატლინი, ვასილი კანდინსკი, დავიდ ბურლიუკი, ალექსანდრე არხიპენკო, სონია დელუნი-ტერკი), ზოგიერთ წყაროში მას ასევე უკრაინულ ავანგარდსაც უწოდებენ.

რუსულმა ავანგარდმა მის შემოქმედებით და პოპულარობის მწვერვალს 1917 წლის რევოლუციასა და 1932 წელს შორის მიაღწია, რის შემდეგაც ავანგარდისტული იდეებს უპირისპირდება ახლად აღმოცენებული სოციალისტური რეალიზმი, რომელსაც მთავრობა ლობირებდა. ამ პერიოდის გამორჩეული ფიგურები იყვნენ:

დივიზიონიზმი

დივიზიონიზმი (ფრანგ. division - დაყოფა, დანაწევრება), ნეოიმპრესიონიზმისათვის დამახასიათებელი ფერწერული სისტემა, რომელიც დაამუშავეს ფრანგმა ფერმწერებმა ჟ. სერამ და პ. სინიაკმა. ეფუძნება ცალკეული მონასმების საშუალებით რთული ფერადი ტონის დანაწევრებას სუფთა ფერებად, რაც ითვალისწინებს აღქმის მომენტში ოპტიკურ გამთლიანებას. ამ სისტემას იყენებენ ა. ე. ლროსი და ნაწილობრივ კ. პისარო (საფრანგეთი), ჯ. სეგანტინი (იტალია), ტ. ვან რეისელბერგე (ბელგია), ი. გრაბარი (რუსეთი, ზოგიერთ ნამუშევარში), ქართველ მხატვართაგან რ. თურქია, ე. კალანდაძე, ზ. ნიჟარაძე, ე. ბერძენიშვილი (ადრინდელ ნამუშევრებში).

ფოვიზმი

ფოვიზმი (ფრანგ. Les Fauves - გარეული მხეცები) — მიმდინარეობა ფრანგულ ფერწერაში XX ს. დასაწყისში. დამახასიათებელი იყო კაშკაშა ფერები და გამარტივებული ფორმები. როგორც მიმდინარეობამ მცირე ხანი იარსება - დაახლ. 1898-1908 წლებში.

ფოვისტების შთაგონებად იქცნენ პოსტიმპრესიონისტი ვან გოგი და გოგენი, რომლებიც უპირატესობას სუბიექტურ ინტენსიურ ფერს ანიჭებდნენ, იმპრესიონისტების რბილი და ბუნებრივი პალიტრის ნაცვლად. ამ სკოლის დამაარსებლად ანრი მატისი ითვლება, რომელიც სრულიად განუდგა ოპტიკურ ფერს. მის სურათზე ქალის ცხვირი სავსებით შესაძლებელი იყო მწვანე ფერის ყოფილიყო, თუ ეს მას გამომსახველობასა და კომპოზიციურობას შესძენდა. მატისი ამტკიცებდა: "მე ვხატავ არა ქალებს, მე ვხატავ ტილოებს."

სახელი "ფოვისტები" მათ მიმდევრებს შეარქვა კრიტიკოსმა ლუი ვოსელმა 1905 წელს. თავად მხატვრებს ეს სახელი არასდროს უღიარებიათ.

კონსტრუქტივიზმი

კონსტრუქტივიზმი იყო ხელოვნებისა და არქიტექტურის მიმდინარეობა რუსეთში 1914 წლიდან (განსაკუთრებით აქტუალური ოქტომბრის რევოლუციის დრო), ტერმინი, რომელიც ხშირად გამოიყენება თანამედროვე ხელოვნებაში, და რომელიც უარჰყოფდა წმინდა ხელოვნებას, უპირატესობას ანიჭებდა რა ხელოვნებას, როგორც სოციალური დანიშნულების ინსტრუმენტს — სოციალისტური სისტემის მშენებლობისთვის.

ტერმინი „კონსტრუქციის ხელოვნება“ პირველად გამოიყენა კაზიმირ მალევიჩმა 1917 წელს ალექსანდრე დორჩენკოს ნამუშევრის აღწერისას. კონსტრუქტივიზმი, როგორც პოზიტიური ტერმინი პირველად გამოჩნდა ნაუმ გაბოს 1920 წლის „რეალისტურ მანიფესტში“. ამ სტილის მიმდევრები ინდუსტრიული დიზაინის გავლენის ქვეშ იყვნენ და მასვე იყენებდნენ შემოქმედების მასალად (ლითონის ფურცლები, მინა და მისთ.). ხშირად ეს მასალა გამოყენებული იყო გეომეტრიული ფორმის ობიექტების შესაქმნელად.

მიმდინარეობის ჩამოყალიბება ეკუთვნის ვლადიმერ ტატლინს, ხოლო გვიანდელ კონსტრუქტივისტთა შორის იყვნენ მანუელ რენდონი, ხოაკინ ტორეს გარსია, ანტუან პევსნერი და ნაუმ გაბო. ახალი მიმდინარეობის იდეოლოგია ჩამოაყალიბა განათლების სახალხო კომისარმა ანატოლი ლუნაჩარსკიმ პეტროგრადის ძველი სახვითი ხელოვნების აკადემიის და მოსკოვის მხატვართა კოლეჯის ბაზაზე 1918 წელს. კონსტუქტივისტთა იდეოლოგიური ცენტრი მოსკოვში იყო „ვხუტემასი“ — ხელოვნებისა და დიზაინის სკოლა დაარსებული 1919 წელს. გაბოს მტკიცებით სწავლება ამ სკოლაში უფრო მეტად პოლიტიკურ და იდეოლოგირუ დისკუსიებს ემყარებოდა ვინემ თავად ხელოვნებას.

კონსტრუქტივიზმის კანონიკური ნაშრომი იყო ტატლინის პროექტი მესამე ინტერნაციონალის (1920) მონუმენტისთვის, რომელშიც მან გააერთიანა მანქანური აესთეტიკა დინამიურ კომპონენტებთან, როგორიცაა სამძებრო ფარნები და პროექციული ეკრანები. გაბომ ტატლინის ნამუშევარი სახალხოდ გააკრიტიკა, მოუწოდა რა მას „შექმნას ფუნქციონალური შენობები და ხიდები ან წმინდა ხელოვნება, და არა ორივე ერთად“. ამას მოჰყვა 1920 წელს მოსკოვის ჯგუფის ორად გაყოფა, როცა გაბომ და პევნერმა გამოაქვეყნეს „რეალისტური მანიფესტი“, რომელშიც გამოცხადებული იყო მოძრაობის შემოქმედებითი ბირთვი. ეს ეწინააღმდეგებოდა ტატლინისა და როდჩენკოს კონსტრუქტივიზმის უტილიტარულსა და ადაპტირებად ვერსიას. გაბოსგან გამიჯვნისთვის ამის შემდეგ ტატლინი და როდჩენკო საკუთარ განშტოებას „პროდუქტივიზმს“ უწოდებენ. კონსტრუქტივისტთა მთავარი პოლიტიკური პატრონი ლეონ ტროცკი იყო, მაგრამ 1921 წლიდან მისი მხარდაჭერა მცირედება — კომუნისტურ პარტიას არ შეეძლო მხარი დაეჭირა წმინდა ხელოვნების მოძრაობისთვის.